Tại sao một lực lượng theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan và cũng  là một trong những đơn vị tình nguyện chiến đấu dũng cảm và hiệu quả nhất bên cạnh quân Chính phủ trong xung đột đẫm máu với quân ly khai tại miền Đông lại có hành động vô luật pháp, đi ngược với tôn chỉ, mục đích của họ là chiến đấu để bảo vệ và xây dưng Tổ quốc. Điều gì đã khiến họ, những chiến sĩ sẵn sàng hy sinh mạng sống của mình vì sự toàn vẹn lãnh thổ Ukraina lại có thể nổ súng vào lực lượng Cảnh sát, vốn có nhiệm vụ bảo vệ an ninh và thực thi pháp luật cho Ukraina?

Mấy ngày gần đây, trên các phương tiện truyền thông rộ lên nhiều tin, bài về vụ đụng độ giữa lực lượng cực hữu Right Sector và Cảnh sát địa phương tỉnh Zakarpatya làm 3 người chết và 7 người bị thương.

Tổ chức Right Sector cáo buộc công an hành động để bảo vệ cho ông Lano buôn lậu. Chính quyền đã làm ngơ trước nạn buôn lậu thuốc lá buộc họ phải ngăn chặn.

Sau đó cuộc xung đột được giàn xếp khi có cuộc gặp giữa lãnh đạo Right Sector Dmytro Yarosh và cơ quan SBU.

Thật ra, sự việc không lớn về quy mô và cũng không phải xung đột chính trị như người ta đồn thổi. Họ vốn là lực lượng nòng cốt trong cuộc cách mạng Nhân phẩm lật đổ TT thân Nga Yanukovich, đưa đất nước thoát Nga, hướng về EU để xây dựng đất nước UA thành một đất nước dân chủ văn minh, có trình độ phát triển cao như các nước Đông Âu đã từng làm được. Họ không có lý do gì để gây bất ổn cho xã hội vốn đang bị xáo trộn trong công cuộc đổi mới đầy khó khăn gian khổ.

Họ hiểu rằng trong lúc đất nước đang trong cuộc chiến do Nga ủy nhiệm tại miền Đông thì bất kỳ động thái nào gây bất ổn trong nước sẽ làm Ukraina suy yếu, tạo điều kiện cho ly khai mà Nga là kẻ đứng sau lợi dụng có thể dẫn đến đất nước Ukraina sụp đổ. Họ cũng không quá tham vọng chính trị, hay đòi hỏi chức vụ trong chính quyền, khi cách mạng Maidan thành công họ lại cầm súng ra mặt trận. Vậy, chỉ còn lý do duy nhất gây bức xúc cho họ một cách chính đáng là sự chậm trễ trong cải cách kinh tế của Chính phủ mà điển hình là nạn tham những tràn lan, thâm căn cố đế từ thời các Tổng thống trước để lại.

Tình hình buôn lậu tại Zakarpatya có từ thời Liên Xô và cho đến nay vẫn diễn ra. Sau khi Chính phủ tuyên bố sẽ cải tổ triệt để, tiêu diệt nạn tham nhũng nhưng tình hình tại đây không thay đổi kể cả đã có nhiều phản ánh từ nhân dân và Right Sector. Khi hàng ngàn người dân Ukraina và bản thân những đồng đội trong tổ chức Cực Hữu đang chiến đấu bảo vệ lãnh thổ bằng mạng sống của mình thì những người buôn lậu dựa vào quyền lực để làm giàu bất hợp pháp. Right Sector đã phản ứng, vì sự bức xúc hay “tức nước vỡ bờ” và cũng là hành động gây sức ép lên chính quyền để cải cách địa phương này.

Hiện nay cuộc chống tham nhũng của chính phủ tiến hành rất chậm chạp, thậm chí là dậm chân tại chỗ mặc họ đang nỗ lực. Ukraina không đủ khả năng về tài chính để hành động vì muốn chống tham nhũng phải nâng cao thu nhập cho cán bộ thực thi pháp luật, đảm bảo đời sống cho họ. Khi không còn lo nghĩ đến cuộc sống hàng ngày họ sẽ cống hiến nhiều hơn và trong sạch hơn. Chính phủ luôn đứng trên bờ vực phá sản, cuộc đàm phán nợ chưa có kết quả, khủng hoảng kinh tế vẫn tiếp tục, tiền vay dùng để trả nợ cho các tổ chức tín dụng và chi phí cho quân sự, lượng tiền dự trữ  trong ngân sách luôn ở ngưỡng không an toàn vì vậy để có thể chống tham nhũng trên toàn quốc là điều không thể. Ukraina cũng đủ nhân sự để đảm nhiệm công việc khi những người tham nhũng bị sa thải hàng loạt.

Hiện nay Ukraina cũng không đủ công nghệ áp dụng cho những ngành dễ tham nhũng như Hải Quan, Công an, ví dụ công nghệ điện tử áp dụng cho Hải quan. Ngành nào tự động hóa càng cao nạn tham nhũng càng giảm,

Những người bị cáo buộc, hoặc bị kết tội tham nhũng chưa được pháp luật xử lý nghiêm minh. Tình trạng “bắt cóc bỏ đĩa” đang tồn tại như bắt, tống giam sau đó thả bằng cách nộp tiền chuộc, thậm chí có sự thỏa thuận và bao che của chính quyền. Chính quyền thường làm ngơ trước những đơn thư khiếu nại hay tố cáo từ nhân dân và đỉnh điểm là cuộc xung đột nêu trên.

Vậy Ukraina có phải đứng im và chỉ nói mà không có hành động cụ thể?

Để khắc phục những nhược điểm và khó khăn hiện nay Chính phủ đã cải cách theo vùng và theo ngành.

Họ xác định khu vực nào trọng điểm, đóng góp tỷ lệ GDP lớn, quan trọng về địa chính trị sẽ bắt đầu cải cách từ khu vực đó. Tỉnh Odessa là một trong những đầu tầu về kinh tế chưa được khai thác hiệu quả. Nó còn có cảng biển dân sự và quân sự quan trọng cùng các mỏ dầu chưa được thăm dò, khu vực này là một trong những mảnh đất mầu mỡ cho nạn tham nhũng của Hải quan.

Tổng thống Ukraina đã bổ nhiệm ông Mikheil Saakashvili làm Thống đốc. Ông Saakashvili tốt nghiệp Học viện Quan hệ Quốc tế (Bộ môn Luật Quốc tế) của Đại học Quốc gia Taras Shevchenko – Kyiv. Ông nhận được một học bổng từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ (thông qua Chương trình Edmund S. Muskie Graduate Fellowship ). Ông nhận bằng Thạc sĩ Luật của Trường Luật Columbia vào năm 1994 và theo học tại The George Washington University School Luật năm sau. Năm 1995, ông cũng nhận được một bằng tốt nghiệp từ Viện Quốc tế về Nhân quyền tại Strasbourg , Pháp. Ông là bạn của ông Poroshenko. Ông đã mang lại nhiều thành công trong cải cách kinh tế và chống tham nhũng tại Georgia.

Theo những sự tham khảo gần đây Odessa đã có những tiến bộ nhất định mặc dù chưa được như mong đợi đó là tình trạng tham nhũng đã giảm phần nào. Người ta tin tưởng ông  Mikheil Saakashvili sẽ thực hiện được trọng trách mà phương Tây và chính phủ Ukraina giao phó. Vì ông được Mỹ trả lương, là sự hy vọng của Mỹ trong sự cải cách của Ukraina cũng là một kênh thông tin cho phương Tây về tình hình Ukaine. Chính vì vậy nên ông luôn chịu sự giám sát của cả Mỹ và Ukraina. Hơn nữa ông Saakashvili có kinh nghiệm khi lãnh đạo Gruzia nên việc đưa Odessa là hình mẫu của khu vực trong việc cải cách là điều có thể, trong tương lai Odessa có thể phát triển tương tự như khu vực Thâm Quyến của Trung Quốc.

Trước tình hình căng thẳng tại Zakarpatya Tổng thống phải gấp rút điều động một trong những người giỏi nhất của mình đảm nhận vị trí Thống đốc đó là ông Moskal một điều kỳ lạ là các quan chức ở tỉnh đó đồng loạt viết đơn xin nghỉ việc, có thể cơ hội để tham nhũng như cũ trở nên khó khăn hơn, thậm chí là không còn.

Ukraina cải cách ngành: Tại Kiev công an tuần tra và giao thông đã được thay thế toàn bộ bằng những người trẻ tuổi có tâm với đất nước, họ được hưởng mức lương cao ít phải lo lắng nhiều về cuộc sống.  Cắt giảm 3000 công tố viên. Cắt giảm khâu trung gian trong ngành năng lượng, tạo ra một thị trường mở và tự do hóa về năng lượng. Cải cách thủ tục hành chính và phá vỡ liên kết tài sản tư nhân và quyền lực nhà nước.

Hiện tại Ukraina có thể  chưa giải giáp nhóm RS vì chính quyền chưa đủ mạnh, đất nước vẫn cần họ bảo vệ. Xét về góc độ pháp luật họ hoàn toàn phạm pháp khi không tuân thủ pháp luật, tự ý hành động theo “luật rừng”. Tuy nhiên họ sẽ là một bên luôn gây sức ép lên chính quyền về những bất công bằng trong xã hội và cũng là một bên có trọng lượng để khiếu nại những sai phạm của quan chức. Họ cũng là những người đã và đang bảo vệ đất nước trước nạn xâm lược. Chính phủ tốt, cải cách thực sự và nhanh chóng sẽ là liều thuốc tốt nhất để bảo vệ đất nước, bảo vệ chính họ và tổ chức RS có thể sẽ không còn hành xử như những vụ việc vừa qua. Trước đây cũng đã có những căng thẳng trong nội bộ như vụ Kolomoyski nhưng sau đó đã được giải quyết êm thấm vì xét cho cùng tất cả đều yêu nước. Mặc dù tổ chức RS mạnh hơn và phức tạp hơn nhưng họ thừa hiểu rằng “hai con dê đang đi trên một chiếc cầu” nên mọi sự kiện dù nghiêm trọng đến đâu, tuyên bố cứng rắn thế nào cũng đều đi đến đích đó là: Thỏa thuận.

Dương Chuyên

 

• Cuộc bầu cử Quốc hội Ukraina - cơn sóng thần xóa sổ thể chế chính trị già cũ
• Ba kịch bản...tiếp theo và hết
• Ba kịch bản. Điều gì sẽ đến với đất nước Ukraina dưới thời của tổng thống Zelenski
• Anh phát hiện hầm trồng cần sa 200.000 USD của người Việt
• Đại sứ Gruzia Mikheil Ukleba: Đóng cửa thị trường Nga đã giúp chúng tôi rất nhiều. Hiện chúng tôi đang xuất khẩu rượu vang đến 42 quốc gia trên thế giới
• Vụ buôn lậu vô tiền khoáng hậu của vợ Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu