Một thỏa thuận nhằm áp đặt lệnh ngừng bắn ở Ukraine từ chủ nhật này sau khi các nhà lãnh đạo đàm phán tại Minsk kết thúc. Tuy nhiên sau 17 giờ đàm phán, Tổng thống Vladimir Putin đã bẻ gãy bút chì trong căng thẳng, một số quy định quan trọng nhất của thỏa thuận vẫn chưa được làm rõ.

Mặc dù Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Francois Hollande tuyên bố đều hài lòng với thỏa thuận này, nhưng cả hai lãnh đạo nên hiểu rằng cơ hội của một khu định cư bền vững vẫn còn mong manh.

Đổ máu vẫn tiếp tục  – hoặc nhiều khả năng cuộc chiến sẽ không dừng lại – những gì xảy ra bên trong Ukraine chủ yếu phụ thuộc vào Putin; ngăn cản sự tham gia quân sự trực tiếp từ phương Tây. Các nhà lãnh đạo Nga duy trì những gì mà các chuyên gia chiến lược gọi là “sự thống trị leo thang”, tức là khả năng quyết định như thế nào, nhiều hay ít, duy trì sức ép, áp dụng các chiến lược và ngay cả khi Moscow tính toán sai lầm họ cũng không phải trả một giá đắt.

Tất cả các dẫn chứng chỉ ra rằng khi ông ra lệnh cho lực lượng quân sự nhằm gây chia rẽ tạo ra những vết nứt trong lãnh thổ Ukraine một năm trước đây. Putin không có ý tưởng rõ ràng về “chò chơi sẽ kết thúc”. Tuy nhiên chiến tranh sẽ tạo ra logic chiến lược riêng của họ và “sự thèm ăn tăng lên với những món ngon”. Vì vậy khi Putin phát hiện việc sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine diễn ra  nhanh chóng và không gây đổ máu ông đã mở rộng mục tiêu bằng cách hỗ trợ cho những người nói tiếng Nga ly khai khỏi đất nước Ukraine.

Cho đến gần đây, việc đánh giá của các cơ quan tình báo phương Tây cho rằng chiến lược của ông Putin là để hỗ trợ quân nổi dậy chống chính phủ ở Ukraine. Nó như một con bài để chi phối, áp đặt và mặc cả khi Ukraine nghiêng về phương Tây, Moscow muốn Ukraine quay trở về quỹ đạo của Nga. Tuy nhiên, các cuộc tấn công mới nhất của Nga lại xuất hiện mục tiêu mới: Quân của Moscow đang củng cố các ốc đảo của phiến quân ly khai thành một đơn vị lớn hơn dưới sự kiểm soát của Nga, rất có thể đây là một khúc dạo đầu về lâu dài để phân chia lãnh thổ Ukraine. Mục đích có thể không còn ép Ukraine trở về quỹ đạo của Nga mà còn tiêu diệt quốc gia Ukraine và cảnh báo các quốc gia hướng về phía tây sẽ có kết cục của thất bại.

Có nhiều lý do khác khiến Putin có thể phải hành động vội vàng để củng cố những cộng đồng thân Nga thành một thực thể thống nhất. Vì không có điều này xảy ra, bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn lâu dài vẫn có thể những ốc đảo dễ bị tấn công bất ngờ từ lực lượng chính phủ Ukraina. Hơn nữa, các ốc đảo của Nga hiện đang thành lập là không khả thi về mặt kinh tế; củng cố cho họ và chung biên giới với Nga sẽ có giá rẻ hơn cho Nga so với các khoản trợ cấp cho các khu vực, đó là những gì bây giờ Moscow sẽ phải làm.

Cuối cùng sự mở rộng những cộng đồng Nga sẽ cung cấp những lợi thế trong việc liên kết lãnh thổ giữa Nga và Criema; Tại thời điểm này bán đảo không có sự liên kết với lục địa Nga, họ kết nối bằng phà rất tốn kém và không an toàn. Tóm lại lô-gích chính trị và tính toán kinh tế của Nga có vẻ trùng khớp vào chiến lược: muốn can thiệp sâu vào Ukrraine và gia tăng số lượng nạn nhân và dân tỵ nạn.

Xung đột ngoài tầm kiểm soát?

Cho dù thế nào, dù trở lại các cuộc chiến đấu quy mô hay dừng lại cũng không tránh khỏi việc chính phủ phương Tây sẽ cung cấp vũ khí cho quân đội Ukraine. Nếu sức mạnh quân sự của Ukraine tăng sẽ làm tăng chi phí về nhân mạng và kinh tế đối với Nga qua đó có thể làm ông Putin dừng lại cuộc phiêu lưu này. Nhưng nó cũng là một trò chơi nguy hiểm với những hậu quả lâu dài đối với lục địa châu Âu.

Thực tế quân sự của Ukraine không cần trang thiết bị quân sự từ phương Tây; Về thiết bị quân sự hay khí tài của Ukraine – Nga đều là một, từ Liên Xô. Vì vậy có khả năng rất cao sẽ tạo ra sự khác biệt một khi các chính phủ phương Tây – và đặc biệt Mỹ – quyết định cung cấp vũ khí gây chết người cho Ukraine, ngoài ra các nguồn vũ khí từ thời Liên xô sản xuất sẽ được cung cấp bởi Balan và Rumani hai quốc gia lớn nhất Đông Âu. Việc hai nước có chung đường biên giới với Ukraine sẽ tiện dụng cho việc cung cấp vũ khí và sẽ không bị phát hiện. Tổng thống Mỹ Obama có thể lựa chọn những chiến lược trong đó có thể về tương lai sẽ có những cuộc đối thoại ngoại giao với Moscow nên ông đang lưỡng lự. Mặc dù chi tiết về chiến lược được giữ kín nhưng Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan Tomasz Siemoniak đã thừa nhận khả năng vũ khí của nước ông có thể được sử dụng cho mục đích này.

Kết quả là gần như chính xác giống những gì đã xảy ra trong cuộc nội chiến Nam Tư của thập niên 1990, khi Mỹ lén lút cung cấp vũ khí cho những người Hồi giáo tại Croatia và Bosnia ở vùng Balkan để đánh bại Serbia. Chiến thuật đã thành công tại thời điểm đó. Nhưng trở ngại là nước Nga không phải là Serbia: Putin đã đặt cược quá nhiều vào cuộc phiêu lưu tại Ukraina, ông ta sẽ không chấp nhận sự thất bại và sẽ dùng mọi sức mạnh của mình để đè bẹp. Kết quả là Ukraine sẽ phải kéo dài cuộc xung đột ủy quyền trong đó mỗi người sẽ lãnh đạo mỗi làng hoặc sẽ leo thang xung đột đẫm máu, trong đó hầu hết phương Tây đều tham gia nhưng không ai chịu trách nhiệm.

Và như các trường hợp thường xảy ra các tình huống tương tự, càng ngày cơ hội kiểm soát người ủy nhiệm càng khó khăn. Nga đã nhận ra ngày càng khó kiểm soát quân ly khai tại Ukraine và khó khăn sẽ ngày được nâng lên. Một dòng chảy lớn của vũ khí vào Ukraine cũng đồng nghĩa với việc mở rộng thị trường chợ đen trong nước. Nó sẽ thúc đẩy một loạt quân tình nguyện Ukaraine dễ dàng sở hữu vũ khí, những người đang chiến đấu bên cạnh quân đội Ukraine. Những cáo buộc của Nga là Ukraine đang dưới sự kiểm soát của “phát xít” hoàn toàn vô nghĩa, nhưng nếu Ukraine lún sâu vào bạo lực, cực đoan sẽ ngày càng được nổi bật. Đây là điều kinh khủng, là sự luẩn quẩn và số phận ma quái, Pháp – Đức đã thảo ra thỏa thuận và làm trung gian để tránh điều này. Nhưng rất có thể  những gì đã được thống nhất chỉ đơn giản là quá ít và quá muộn để ngăn chặn một cơn ác mộng đang lờ mờ hiện ra với Ukraina.

Thanh Trúc

 

• Gia nhập EU và NATO, nhưng không có Donbass - 9 câu hỏi về cuộc hội đàm Biden-Putin
• "Đau đớn nhất là một cuộc chia ly với Ukraina"
• Kết quả của cuộc họp ở Paris: núi ảo vọng bị xua tan
• Ukraina, Mỹ và Ba Lan đã ký thỏa thuận đa dạng hóa nguồn cung cấp khí đốt
• Bầu cử ở Ukraina: cơ hội và trách nhiệm lớn chưa từng có !
• Các tên lửa hành trình của Ukraina có khả năng "khóa biển Azov"