Khó hiểu và không chuẩn: Đất nước Ukraina chơi vơi giữa các cuộc bầu cử

Khó hiểu và không chuẩn: Đất nước Ukraina chơi vơi giữa các cuộc bầu cử Thứ Sáu, 31 Tháng Năm 2019

0 lời bình

Bản đồ bầu cử của Ukraina, được trình bày như một ví dụ về sự thống nhất của đất nước, trông giống như một mô phỏng đẹp. Vùng Lviv màu nâu giống như một vết nứt trên 1 quả dưa hấu quá chín, bên trong có thể nhìn thấy một miếng trám ủng đã hỏng. Đất nước một lần nữa lặp lại tình trạng bất mãn tột cùng của một bộ phận xã hội với chiến thắng của một ứng cử viên và thất bại của một ứng cử viên khác. Sau bầu củ là cả một bầu không khí sục sôi: 25% người Ukraina có ý thức chống trọi với 73% – những kẻ vô thức.

Nói và làm

Vào ngày 20 tháng 5 năm 2019, Zelensky đã tuyên thệ, nhận được con dấu, một chứng chỉ và một quả chùy biểu trưng cho quyền lực và chính thức trở thành tổng thống của Ukraina.

Trong bài phát biểu nhậm chức, ông đề nghị các quan chức thay vì chân dung của tổng thống hãy đặt chân dung của con trẻ trong văn phòng và nhìn thẳng vào mắt chúng. Nhiều sáng kiến quan trọng cũng được nêu: Tổng thống kêu gọi các đại biểu thông qua bộ luật bầu cử mới, loại bỏ quyền miễn trừ của quốc hội và ủng hộ lại luật trừng phạt những ai làm giàu bất hợp pháp. Luật này cách đây không lâu đã được tuyên bố là vi hiến tại Tòa án Hiến pháp Ukraina.

Ông cũng kêu gọi chính phủ từ chức, bãi nhiệm Tổng công tố viên, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và người đứng đầu Cơ quan An ninh Ukraina. Cuối cùng, ông thông báo cho các đại biểu quá phấn khích rằng ông sẽ giải tán Verkhovna Rada.

Tất cả những mong muốn này đều dễ dàng nêu ra, nhưng khó thực hiện. Trước hết, việc buộc phải rời khỏi sân khấu và đi vào văn phòng làm việc, điều này rõ ràng không dễ dàng đối với một đạo diễn sân khấu chuyên nghiệp.

Mọi người nên nhớ rằng Ukraina vẫn là một nước Cộng hòa Nghị viện – Tổng thống, điều đó có nghĩa là ngay cả khi đã bãi nhiệm chính phủ và quốc hội, sẽ khó đạt được các giải pháp cần thiết cho mình mà không thỏa hiệp và đàm phán – kể cả với những người mà anh không muốn đàm phán một chút nào.

Đã có những quyết định đầu tiên được đưa ra nhằm kích động tình trạng mở rộng sự chống đối và phá hoại ngầm. Nghị định giải tán quốc hội đang bị tranh cãi tại Tòa án Hiến pháp, một tòa án mà danh tiếng của nó đang bị tổn hại nặng nề. Đảng Mặt trận Bình dân, đảng lớn thứ hai trong chính trường Ukraina, đột nhiên xuất hiện từ một liên minh không tồn tại và nhanh chóng tuyên bố ra khỏi Liên minh, điều đó đặt ra câu hỏi về tính hợp pháp của việc giải tán Quốc hội. Và chính Quốc hội bị giải thể đó vẫn phải phê chuẩn chức vị thủ tướng mới được đề cử (Thủ tướng hiện tại đã từ chức, và việc từ chức ấy lại phải được Rada chấp nhận). Chính quốc hội ấy cũng là tổ chức duy nhất khẳng định những vị trí quan trọng khác như Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, Chủ tịch SBU, người đứng đầu Ngân hàng Quốc gia.

Chỉ có Nghị viện mới có quyền thay đổi luật bầu cử – và chính đây là điểm mà tổng thống dễ vấp phải nhiều rào cản: các thỏa thuận đạt được dẽ gặp thất bại do thiếu số phiếu bầu đồng ý cho những thay đổi trong luật bầu cử. Cuộc bầu cử mới có thể vẫn được tổ chức theo các quy tắc cũ. Và nếu gộp cả đội hình “Kvartal – 95” cùng với những bạn bè thời thơ ấu thì vẫn không đủ để chọn tới ít nhất 150 những khuôn mặt trung thành với Zelenski.

Bắt buộc sẽ phải đối phó với di sản do Poroshenko để lại. Khi rời đi, tổng thống thứ năm vẫn thông qua những bộ luật như luật ngôn ngữ, ở đó có các biện pháp hạn chế liên quan đến ngôn ngữ tiếng Nga (mà tổng thống mới đã vi phạm), và Poroshenko còn ký duyệt hàng chục nhân sự vào các chức vụ khác nhau mà về lâu dài sẽ làm phức tạp cuộc sống của người kế nhiệm.

Những hành động đầu tiên của tân tổng thống trong phạm vi quyền hạn của mình ngay từ đầu đã mâu thuẫn với những tiêu chuẩn mà chính ông đã đưa ra để chỉ trích thời ông còn là ứng cử viên tổng thống. Các phê duyệt chức vụ về nhân sự đã gây ra sự phẫn nộ của đối thủ và sự hoang mang của những người ủng hộ. Chẳng hạn, Andrei Bogdan, “một luật sư của Kolomoisky”, được chỉ định làm Chánh văn phòng Tổng thống, người đã từng bị cách chức khỏi cơ quan chính phủ theo Luật về thanh lọc. Giống như trong phim (“Người đầy tớ của dân”), trong đó nhân vật chính bổ nhiệm bạn bè của mình ở khắp mọi nơi, các vị trí quan trọng trong Văn phòng tổng thống và SBU đã được phân bổ cho đội hình “Kvartal – 95” và những người bạn thời thơ ấu.

Nhưng nếu trong nhà của bạn có thể chứa đầy những người thân yêu, thì bên ngoài làm sao kiếm đủ người thân được. Thách thức khổng lồ nảy sinh – đó là sự liên kết của ngành dọc của tổng thống, bổ nhiệm người đứng đầu chính quyền quận, thành phố và khu vực. Tại đây, Zelensky sẽ phải đối mặt với một tầng lớp đã được thành lập gồm những khuôn mặt ưu tú địa phương, những khuôn mặt hoàn toàn xuất sắc trong tham nhũng, những nhân vật mà các tổng thống trước đây không thể hoặc không đối phó được. Các nam tước địa phương sẽ thể hiện tình yêu và sự tận tâm với màu xanh Zelenski và thậm chí sẵn sàng tham dự vào danh sách của Đảng “người đầy tớ của dân” của Zelenski, cho dù Đảng đó hiện vẫn chưa chính thức thành lập, và nếu được đề nghị, một lời đề nghị sẽ rất khó từ chối.

Tổng thống không có nguồn nhân lực mạnh – đó là một thất bại. Kết quả thất bại trong việc bổ nhiệm tướng tài vào những khu vực cần cải tổ còn nóng hổi. Đó là việc bổ nhiệm nhà hùng biện hăng hái Mikhail Saakashvili, người đã không thành công trong cuộc chiến đấu với các nam tước địa phương ở khu vực Odessa, Gennady Moskal, người đã không vượt qua được các gia tộc địa phương ở vùng Zakavkaze, và ngay cả Poroshenko, người thất bại hoặc không muốn kiềm chế mafia hổ phách ở Volyn và Polesye.

Sự áp chế của chính quyền Trung ương vào các khu vực mà ở đó ngự trị phương thức sở hữu tài sản phong kiến đe dọa một cuộc chiến tranh ngai vàng quy mô lớn, trong đó tổng thống chỉ có thể có được một cơ hội duy nhất cho chiến thắng – đó là ông phải dùng đến các chiến thuật đàn áp cứng rắn, nhưng ngay lập tức lại nảy sinh vấn đề về nguồn lực nhân sự ở một lĩnh vực khác nữa – đó là quân đội và cảnh sát.

Xét về các thách thức nội bộ, cần phải cộng thêm những yếu tố như tình trạng vô cùng khó khăn của nền kinh tế và các lĩnh vực xã hội, những khoản nợ lớn đối với nước ngoài, những cải cách không hoàn chỉnh trong lĩnh vực y học và giáo dục, tình trạng cải cách tư pháp bị đình trệ – danh sách này vẫn tiếp tục…, nhưng những vẫn đề này đủ để thông cảm với Tân tổng thống mới. Một trong những câu trả lời đã được nêu: tất cả các lĩnh vực này không thuộc thẩm quyền của tổng thống. Tuy nhiên lý luận này khó có thể làm hài lòng những người đã bầu chọn Zelensky vì họ đã coi ông như là Messiah (vị cứu tinh), đã coi ông như người có phép thuật biến biến nước thành rượu và có thể nuôi sống hàng ngàn người đau khổ bằng năm ổ bánh mì.

Tuy nhiên, ngay cả khi tự giới hạn các nhiệm vụ chính của mình – Tổng tư lệnh, người chịu trách nhiệm về chính sách đối ngoại và người bảo đảm Hiến pháp, thì những thách thức đối với ông không hề giảm. Các đề xuất nhằm để kết thúc chiến tranh ở phía Đông có thể có hiệu quả nếu chúng được ký bởi tất cả các bên quan tâm. Và, tình hình ở đây là vô cùng bất lợi.

Không chỉ người Ukraina đã mệt mỏi với chiến tranh, mà cả ở phương Tây, đặc biệt là ở châu Âu. Tuy nhiên, sự mệt mỏi chuyển thành mong muốn chấm dứt chiến tranh bằng cách nhượng bộ và thay thế bằng “những người chưa từng ở đó”. Hiệp định Minsk đã trở thành một xác ướp. Định dạng Norman – trở thành định dạng “câu lạc bộ hút xì gà và đàm thoại”. Các sáng kiến mới nhất liên quan đến việc “đưa đội quân gìn giữ hòa bình” vào vùng chiến sự có vẻ thú vị chỉ trong các cuộc họp. Những tuyên bố thảm hại về liên minh quốc tế ủng hộ Ukraina của phương Tây đã dần biến thành những phép thuật mang tính nghi lễ.

Trên thực tế, Ukraina vẫn phải tự mình giải quyết vấn đề chiến tranh và hòa bình: trong tình huống khi mà chiến tranh đe dọa sẽ lan xuống phía Nam, trên Biển Azov, khi niềm tin vào các đồng minh liên tục bị nghi ngờ, khi quân đội, bị mắc kẹt trong chiến hào, một lần nữa Ukraina cần phải tái thiết lại ở quy mô lớn. Khi hơn một nửa số người được hỏi đều nói về thái độ tích cực của họ đối với Nga. Khi hình mẫu lý tưởng của vị tổng thống được tưởng tượng trông giống như Alexander Lukashenko.

Vectơ chính sách đối ngoại của Nga không phụ thuộc quá nhiều vào Vladimir Kievsky, mà phụ thuộc vào Vladimir Moskovsky. Putin vẫn chưa chúc mừng người đồng nghiệp Ukraina của mình đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử. Hơn nữa, ngay sau chiến thắng của tân tổng thống, Putin đã đưa ra nghị định về việc đơn giản hóa thủ tục cấp hộ chiếu Nga cho cư dân vùng Lugansk và Donetsk – một hành động khó có thể gọi là một bước tiến. Ngược lại, Zelensky hứa sẽ cấp hộ chiếu Ukraina cho bất kỳ ai là nạn nhân của chế độ tham nhũng và độc đoán. Và ưu tiên hàng đầu – người Nga.

Sự kiềm chế của Moscow trong quan hệ với chính phủ mới của Ukraina được nhấn mạnh ở mọi cơ hội, điều kiện chính cho cuộc họp thượng đỉnh là khả năng phía Ukraina thực hiện các thỏa thuận Minsk.

Cuối cùng, tình trạng bất mãn tột cùng của một bộ phận trong xã hội với chiến thắng của một ứng cử viên và thất bại của một ứng cử viên khác được lặp lại. Sự sôi sục sau bầu cử, 25% người Ukraina có ý thức sôi sục chống lại 73% những người vô thức.

Hiển nhiên rằng vẫn còn sớm để nói về khả năng của Zelenski chống trọi với những thử thách to lớn này. Những người ủng hộ ông đã cho ông một khoản vay khổng lồ đó là niềm tin và sự ủng hộ to lớn trong bầu cử. Các đối thủ của ông vạch ra tất cả những sai sót và đã vẽ ra tất cả các thất bại của ông. Ngoài ra, “phe đối lập ôn hòa” (phe thân Nga – ND) cũng sẽ trở thành một lực cản phá và dần dần cản phá bất kỳ sáng kiến nào của tổng thống. Lĩnh vực chính trị không có cấu trúc bền vũng, chó sói và cừu được trộn lẫn và liên tục thay đổi vai trò của nhau.

Những quyết định đầu tiên hoặc đã không khớp với lời nói (tổng thống đã quên về các danh sách công khai tên các đảng trong cuộc bầu cử quốc hội), hoặc được chuẩn bị rất kém: trách nhiệm cho thất bại trong việc thay đổi luật bầu cử có thể dễ dàng được quy cho “đội hình” của Zelensky. Điều đáng nói là đội hình đó đã không nhậy bén trong việc đưa ra những đề nghị tương tự.

Dự thảo luật về luận tội tổng thống, do “đội hình” đề xuất, là một bước đi tốt trong trò chơi tiến lên với nghị viện đã giải tán – bây giờ các đại biểu sẽ phải ủng hộ dự luật về việc miễn trừ quốc hội. Vẫn để còn lại là lý giải chất lượng pháp lý của sáng kiến tổng thống, mà theo các điều khoản của trò chơi, sẽ có rất ít người quan tâm đến.

Và, Đảng ” Người đầy tớ của dân” có thể rơi vào vai diễn kiểu như Truffaldino trong vở hài kịch Bergamo, chỉ có điều sẽ không phải hai, mà nhiều người muốn được cộng tác với nó bởi vì có rất nhiều tầng lớp dân chúng đã bầu cho nhân vật này. Nhưng thành công đến càng nhanh, gánh nặng càng lớn. Giá của lỗi lầm giống như môi trường làm việc của lính dò mình. Chính quyền mới thường được dành một trăm ngày trước khi phải đưa ra báo cáo đầu tiên. Trong tình hình hiện tại, một ngày trôi qua có cảm tưởng như là hai. Và dường như, ngày 21 tháng 7 sẽ diễn ra cuộc bầu cử Quốc hội.

Bài viết của phóng viên Georghi Kasianov, đăng trên thời báo của Trung tâm nghiên cứu chính trị Quốc tế – carnegie.ru.

Bài do Nguyễn Hoàng Lân lựa chọn và lược dịch.