Phần I:    BÁO CÁO ĐẶC BIỆT: NGƯỜI GỬI TIỀN TIẾT KIỆM TẠI CRIMEA “TIỀN CỦA CHÚNG TÔI ĐÂU RỒI?”

Để giúp Crimean  Moscow đã  bồi thường  tiền gửi có tài khoản tại các ngân hàng Ucraina thông qua  quỹ đảm hiểm tiền gửi. Quỹ Bảo hiểm tiền gửi cho người gửi tiền ở Crimea là một phần của Cơ quan Bảo hiểm tiền gửi ngân hàng  Nga.  Kể từ ngày 06 tháng 11 quỹ này đã chi ra hơn 500 triệu USD để thanh toán cho 196.400 người gửi tiền.

Việc bồi thường được giới hạn. Yevgenia Bavykina Phó Thủ tướng của Crimea  phụ trách kinh tế cho biết người gửi tiền đã được thanh toán hơn $ 425,000,000, do quỹ có giới hạn thanh toán 15.000 USD cho mỗi tài khoản ngân hàng nên chưa thể giải ngân hết số tiền đó.

Bà cho biết quỹ này vẫn hy vọng sẽ trả đủ cho phần còn lại của những người đã gửi tiền bằng cách bán tài sản tịch thu từ các ngân hàng Ucraina. Chính phủ Crimea cũng đang thúc giục những người đang nợ tiền ngân hàng thanh toán cho  Quỹ bảo hiểm tiền gửi, chứ không thanh toán cho các ngân hàng Ucraina.

Bavykina cho biết quỹ đã  bồi thường  hầu hết những người đã áp dụng chính sách mới.  Tuy nhiên trong hàng ngàn trường hợp họ đã gặp khó khăn khi xác minh chính xác bao nhiêu tiền được ký thác. Các hồ sơ xác minh yêu cầu thường không có sẵn vì các ngân hàng Ukraina không còn hoạt động tại Crimea.

Pobudilova  công nhân nhà máy đã nghỉ hưu  đã gửi vào ngân hàng Kiev Rus Ukraina khoảng 3600 $ vào tháng Hai. Sau đó các ngân hàng Ucraina đã bị buộc phải rời khỏi và bà không còn truy cập được vào tài khoản của mình.

Bà đã nhờ sự trợ giúp từ Quỹ bảo hiểm tiền gửi, nhưng họ cho biết sẽ không thể trợ giúp nếu hợp đồng tiền gửi của bà với ngân hàng Kiev Rus chưa được chứng minh. Quỹ bảo hiểm tiền gửi khuyên bà viết thư cho Ngân hàng Kiev Rus.

Cháu trai bà, Vladimir  cho biết anh đã đã cố gắng liên hệ với ngân hàng. “Họ thậm chí không muốn nói chuyện với bà tôi”.

Ngân hàng Kiev Rus đã từ chối bình luận.

Bà Pobudilova  sẽ dành số tiền đó cho cháu trai của mình nhưng bây giờ không biết phải làm gì ” Quỹ bảo hiểm tiền gửi bảo tôi lẽ ra phải nhận hợp đồng mở rộng từ ngân hàng.  Nhưng tôi đã 77 tuổi và tôi không thể ứng phó với hoàn cảnh đã xảy ra.”

“Tôi sẽ mất rất nhiều tiền”

Trong trường hợp khác, một người về hưu tên Iryna cũng mất  quyền truy cập vào tài khoản hơn 100.000 USD tiền gửi tại Privatbank và không nhận được sự trợ giúp  từ quỹ hoặc ngân hàng.

Bà cho biết vấn đề rắc rối bắt đầu từ hộ chiếu của mình. Bà đã sống tại Crimea 40 năm qua nhưng hai năm trước đã đổi hộ chiếu và địa chỉ tại thủ đô Kiev. Sau khi Nga sáp nhập Crimea họ đã dựa vào cuốn hộ chiếu mới và tuyên bố “bà sống ở Kiev”.

Sau khi sáp nhập  “Tôi nhận ra  đã gặp rắc rối. Tôi đã phải mất rất nhiều thời gian để thay đổi hộ chiếu, chuyển địa chỉ về Crimea và cuối cùng ra tòa”.

Khi bà cố gắng để rút tiền từ Privatbank, Ngân hàng cho biết lãi suất theo thỏa thuận là 7% một năm – ít hơn nhiều so với tỷ lệ lạm phát và sự trượt giá đồng tiền tính theo ngoại tệ hàng năm tại Ukraine. Bà đã từ chối. Privatbank cho biết không thể bình luận các chi tiết cụ thể về trường hợp của bà và không có thông tin thêm.

Do thắng kiện tòa, tòa án đã đưa ra  văn kiện và chính thức tuyên bố “bà  là công dân Crimea” tuy nhiên bà đã lỡ thời hạn chót của quỹ bảo vệ tiền gửi được áp dụng cho những khách hàng gửi tiền.

Các quỹ hiện đang cung cấp số tiền bồi thường nhưng chỉ một phần. “Tôi sẽ mất rất nhiều tiền. Tôi đang cần tiền cho con trai nghiên cứu giáo dục”.

Về mặt pháp lý, ngân hàng Ucraina  phải thanh toán cho người gửi tiền Crimea vì Ukraine không công nhận sự sáp nhập của Nga, theo ông Oleksandr Pysaruk, Phó thống đốc đầu tiên của Ngân hàng Quốc gia Ukraine. Tuy nhiên hàng trăm triệu đô-la đang nằm trong các khoản vay quá hạn  đến kỳ hạn thanh toán, chính vì vậy chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn trong việc chi trả.

“Nếu bạn đang phải thanh toán cho người gửi tiết kiệm nhưng các khoản cho vay không thể thu hồi đương nhiên bạn lỗ vốn”.

Chính sách ngân hàng Ucraina ‘đối với khách hàng Crimea khác nhau. Một số ưu tiên cho những người Crimea đã chuyển đến vùng khác tại Ukraina. Nhưng chỉ có 19.150 người di cư trong số gần hai triệu người, theo Bộ chính sách xã hội Ukraina. Đối với các khoản vay quá hạn, Privatbank đang tiếp tục tính lãi; Chủ tịch Oschadbank của ngân hàng cho biết họ không phải vô trách nhiệm với các khoản tiền gửi  nhưng “chúng tôi muốn được hiểu vị trí của người đi vay”.

Giám đốc điều hành  Ukrgasbank do nhà nước kiểm soát có trụ sở tại Kiev, có 11 chi nhánh ở Crimea, cho biết bất kỳ khách hàng nào của mình có thể đi đến các địa phương khác tại Ukraina để rút tiền gửi của họ. Đến tháng Tám, người gửi tiền đã rút ra 80 phần trăm của 25 triệu USD trong quỹ tiền đặt cọc.

Oschadbank có một chính sách tương tự cho phép khách hàng tiếp cận nguồn vốn của họ ở những nơi khác tại Ukraine, “là ngân hàng duy nhất tại Ukraina, nơi quỹ và địa chỉ của cá nhân được bảo đảm thanh toán 100 phần trăm bởi nhà nước ” theo ông Pyshnyy ngân hàng rất cẩn thận thẩm tra các hồ sơ tiền gửi của khách hàng, đặc biệt là những người vẫn còn cư trú tại Crimea. “Chúng tôi muốn chắc chắn không có bất kỳ sự gian lận của Ngân hàng đối với khách hàng”.

Ông cũng nói thêm một số khách hàng Crimea đã gian dối bằng cách tìm kiếm bồi thường từ cả quỹ bảo hiểm tiền gửi của Nga và ngân hàng Ukraina. “Chúng tôi không có con số cụ thể tuy nhiên đây không phải là hành động ngẫu nhiên”

Ở Crimea Privatbank có 321.000 khách hàng với các khoản tiền gửi, đã đình chỉ tất cả các hoạt động giao dịch tại đó do sự chiếm đoạt của Nga. Khách hàng Crimea có thể đến nơi khác ở Ukraine để rút một phần tiền gửi của họ, Dubilet nói. Đối với những người vẫn còn sống ở Crimea, “chúng tôi đang yêu cầu khách hàng chờ đợi một thời gian nữa cho đến khi chúng tôi đã giải quyết được những vấn đề này ở tòa án.” Vụ việc tại tòa án đến khi nào kết thúc vẫn chưa rõ ràng.

Quỹ bảo hiểm tiền gửi Crimean cho biết họ đã chi ra hơn 250 triệu USD để thanh toán cho 109.300 khách hàng Privatbank. Nhưng Privatbank và các ngân hàng khác không biết con số cụ thể được hoàn trả cho những khách hàng của họ là bao nhiêu.

Chủ tịch Privatbank Dubilet cho biết Nga đã thu giữ hơn 150 triệu đô-la bất động sản và trang thiết bị  của ngân hàng, 30 triệu USD từ két và 10 triệu đô la từ các máy ATM. Trong tháng Tư, Privatbank phải bán công ty con tại Moscow do họ là nạn nhân “áp lực chính trị chưa từng có” của chính quyền Nga.

Privatbank chưa tính toán tổng thiệt hại ở Crimea. Nhưng các luật sư đang xem xét hành động pháp lý chống lại Nga tại các tòa án. Trong khi đó, một tòa án tại Crimean đã phán quyết “Privatbank nợ người gửi tiền địa phương $232 triệu và phải trả lại.”

Sức ép từ Nga

Vấn đề Privatbank tại Nga và Crimea do sự thù hằn giữa Putin và Kolomoisky, một doanh nhân tỷ phú là một trong những cổ đông lớn nhất của ngân hàng. Ông tài trợ cho các tiểu đoàn tình nguyện chống lại ly khai thân Nga và chống lại quân đội Nga tại miền Đông. Ông cũng là mẫu doanh nhân ái quốc trong thời chiến.

Ông được bổ nhiệm làm Thống đốc khu vực miền Đông trong tháng ba, Putin đã gọi ông là “một kẻ lừa đảo trắng trợn có một không hai.” Khi trả lời câu hỏi của cư dân Crimeans là “không phải lo lắng về các khoản vay mua xe  trả góp được Privatbank bảo lãnh. Hãy vui lòng tiếp tục sử dụng”, Putin nói thêm, “Nếu ông Kolomoisky và ông Finkelshtein không muốn tiền của bạn, đó là chuyện của họ.” Boris Finkelshtein là cựu lãnh đạo Privatbank hoạt động tại Crimea.

Chính quyền Nga sau này tung ra một vụ án hình sự chống lại Kolomoisky, ban hành một lệnh bắt giữ, tịch thu một số tài sản của ông tại Nga buộc tội ông tổ chức và tài trợ cho các lực lượng Ukraine trong cuộc xung đột ly khai và là người cực đoan. Cáo buộc tiếp tục mở rộng.

Trong tháng ba tại một cuộc họp báo  Kolomoisky gọi Putin “là người bất bình thường và bị điên loạn. Ông ta tự ví như chúa cứu thế nên đã thôi thúc hành động nhằm khôi phục lại đế quốc Nga để vẽ lại biên giới như năm 1913 hoặc vẽ lại biên giới như Liên xô năm 1991”.

Tuy nhiên ông Dmitry Peskov, phát ngôn viên của ông Putin  nói rằng Tổng Thống không có xung đột với Kolomoisky. Mà do ông Kolomoisky tài trợ cho những đơn vị tình nguyện tại miền Đông và đó là lý do tại sao tài sản của ông bị tịch thu tại Nga.  Đối với đề nghị của Putin không hoàn trả vốn vay cho Privatbank Tổng thống  đã đề cập đến thực tế là chi nhánh của các ngân hàng bị đóng cửa do đó họ sẽ không thể thực hiện được các hợp đồng thanh toán.

Những căng thẳng giữa Kiev và Moscow sẽ làm cho các vấn đề giải quyết khó khăn hơn. Người Nga không tịch thu bất động sản của các ngân hàng trung ương Ukraina trong Simferopol, nhưng các ngân hàng này không có quyền truy cập vào khoảng 250 triệu USD trong những két sắt và hầm chứa tiền của mình

Pysaruk , Phó thống đốc đầu tiên, cho biết ngân hàng đã tổ chức các cuộc thảo luận với các ngân hàng trung ương Nga và phía Nga cho biết họ có thể sẵn sàng  mua tòa nhà và trả lại tiền, tuy nhiên sau đó các thỏa thuận đã  không đạt được.

Ngang nhiên kêu gọi sáp nhập Crimea “hành động xâm chiếm lãnh thổ”  Nga phải chịu trách nhiệm cho tất cả các chi phí, bao gồm cả của ngân hàng Ucraina và đền bù thiệt hại của họ.

Dương Chuyên

 

• Hết năm 2021, Thế giới ở vào giai đoạn biến động lớn, Ukraina chưa thể vượt qua cuộc khủng hoảng.
• SOS - báo động dịch cúm nguy hiểm đang hoành hành tại Ukraina
• Ukraina, Mỹ và Ba Lan đã ký thỏa thuận đa dạng hóa nguồn cung cấp khí đốt
• Các tên lửa hành trình của Ukraina có khả năng "khóa biển Azov"
• Bài phát biểu của tân tổng thống Ukraina Vladimir Alekseievich Zelensky.
• Portnikov: Zelensky nguy hiểm hơn nhiều đối với Putin so với Poroshenko