Tạp chí Newsweek trong tuần này đã đưa ra bài phân tích của chuyên gia chính trị OWEN MATTHEWS nói về tình hình nước Nga.
Dự đoán về một cuộc cách mạng Nga xảy ra từng được các nhà nghiên cứu về nước Nga đưa lên hàng đầu. Nhưng kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin sáp nhập Crimea vào tháng 3-2014 cùng hai yếu tố giá dầu giảm mạnh và phương Tây trừng phạt kinh tế đang tàn phá toàn bộ nền kinh tế Nga đã làm các mối hiểm họa gia tăng. Tuy nhiên, ngay cả khi đồng rúp mất hơn một nửa giá trị, lạm phát đã tăng từ 5% lên 16% và sức mua của người Nga đã giảm xuống tương đương năm 1990, tỷ lệ ủng hộ ông Putin cho đến nay vẫn là có số thần kỳ hơn 80%. Để có điều đó ông Putin đã đẩy cuộc phiêu lưu quân sự ra nước ngoài và các cơ quan truyền thông nhà nước Nga liên tục đưa ra những tuyên truyền về lòng yêu nước cùng kích động chủ nghĩa dân tộc.

Tổng hợp những dấu hiệu cho thấy Kremlin đang chuẩn bị để đối phó với một làn sóng có thể gây bất ổn trong nước. “Nếu năm 2014 Nga đã vượt qua bằng những tuyên truyền thiếu sự thật, thì năm 2015 các mối đe dọa đã trở thành hiện hữu đối với Nga”. Gần đây nhà phân tích Brian Whitmore  viết trên The Power Vertical Blog do Radio Liberty tài trợ. “Và trong năm 2016 chế độ của ông Vladimir Putin sẽ có thể sẽ phải trả cái giá nào đó”.

Trong tháng mười hai, Duma Nga vội vã thông qua một dự luật cho phép các sĩ quan an ninh quốc gia được phép bắn vào phụ nữ (ngoại trừ những người phụ nữ “có dấu hiệu mang thai”), trẻ em và người tàn tật “trong trường hợp có hành động khủng bố hoặc tấn công vũ trang”. Luật cũng cho phép các sỹ quan an ninh được quyền xâm nhập tư gia để “duy trì an ninh công cộng trong những tình huống khẩn cấp và trong các trường hợp bất ổn dân sự lớn”.

Lực lượng cảnh sát chống bạo động OMON được triển khai hàng chục nghìn người như trong cuộc biểu tình phản đối ông Putin làm Tổng thống trở lại vào năm 2011, trong khi ngân sách thu hẹp và nhân sự trong ngành cảnh sát bị sa thải 10% nhân viên. Đồng thời Hãng thông tấn Itar-Tass dẫn lời các quan chức cấp cao của công ty cổ phần chế tạo vũ khí Degtyaryov Nga cho biết, công ty này sẽ tiến hành cung cấp số lượng lớn súng phóng lựu RGS-50M cho các cơ quan thực thi pháp luật của Nga theo một hợp đồng mới được ký kết với Bộ Nội vụ Nga. Theo đó số lượng súng phóng lựu RGS-50M mà Degtyaryov phải chuyển giao trong thời gian sắp tới sẽ tăng gấp 5 lần so với năm 2014. Loại súng này được thiết kế từ những ngày Liên xô chuẩn bị tan rã năm 1989, nó được sử dụng để bắn đạn cao su và đạn cay. “RGS-50M giá thành rẻ và hiệu quả trong sử dụng”, phát ngôn viên của nhà máy Degtyarev nói với hãng thông tấn Nga TASS.

Ngày 15-12 một hàng rào dây thép gai mới được dựng lên xung quanh Ostankino, studio truyền hình trung ương Moscow, nhằm ngăn chặn đám đông muốn xông vào bên trong như cuộc biểu tình chống Kremlin tháng 10-1993. Các nhà chức trách cũng thay đội quân bảo vệ thường trực của studio bằng đội quân tinh nhuệ từ cơ quan An ninh Liên bang. Truyền hình là yếu tố quan trọng để tạo ra làn sóng yêu nước cuồng nhiệt từ đó giúp ông Putin được ủng hộ ngay cả khi mức sống của người dân đi xuống, những gì mà người Nga gọi là “cuộc chiến giữa truyền hình và tủ lạnh”. Nhưng hiện tại “tủ lạnh” đang trên đà thắng thế: Theo một cuộc thăm dò gần đây do Trung tâm độc lập Levada ở Moscow: Người Nga tin tưởng vào các tin tức truyền hình đã giảm từ 79% năm 2009 xuống 41% so với hiện nay.

“Tất nhiên, (Kremlin) hiểu rằng đây sẽ là một năm khó khăn về chính trị và kinh tế”, Anton Krasovsky, một blogger và cựu biên tập viên truyền hình NTV ở Nga, người đã bị sa thải vào năm ngoái sau khi ông tuyên bố đã bị nhiễm HIV nói. “Nga không có nhiều tiền để chi tiêu cho xã hội, không có tiền để tăng lương cho giáo viên, bác sĩ, nhân viên cứu hỏa…. Nhưng ưu tiên hàng đầu vẫn là dọn đường cho ông Putin làm Tổng thống trong cuộc bầu cử vào năm 2018.”

Cho đến nay, Kremlin đã chuyển lỗi cho những kẻ thù bên ngoài bằng những tuyên truyền “Nato, Mỹ, Ukraina và bây giờ là Thổ Nhĩ Kỳ là thế lực địch của Nga”.

Ba phần tư người Nga vẫn đổ lỗi cho phương Tây là kẻ gây họa cho nền kinh tế, theo một nghiên cứu gần đây của Viện Xã hội học là một phần của Viện Hàn lâm Khoa học Nga.Tuy nhiên các tác giả cảnh báo rằng trong vòng 1 năm đến một năm rưỡi những suy nghĩ này có thể sẽ bị mai một và dân Nga sẽ thay thế bằng cách trút lên đầu những người cai trị. Sáu mươi phần trăm số người được hỏi cho biết mức sống của họ đã giảm so với năm ngoái và chỉ có 38 phần trăm nói rằng họ sẵn sàng “hy sinh hơn nữa để đánh bại kẻ thù của Nga.”

Trong vài tuần qua chỉ số bất mãn đã tăng. Tài xế xe tải đã đình công vào tháng 12 để phản đối lệ phí cầu đường mới, được quản lý từ người bạn nối khố của Putin. Họ đã lái xe đến Moscow và dừng lại ở đó để biểu tình. Tại miền Trung nước Nga các giáo viên và bác sĩ cũng đình công vì lương và điều kiện làm việc. Một cuộc điều tra gây sốc của Hội chống tham nhũng (FBK) do chính khách đối lập Alexei Navalny lập ra, được công bố ngày 1-12-2015, nói rằng con trai Viện trưởng Viện kiểm sát Nga làm giàu bất chính nhờ làm ăn với các tổ chức tội phạm và có sự bao che của các kiểm sát viên cấp cao. Cuộc điều tra cáo buộc con của Viện trưởng Yury Chaika có nhiều hoạt động làm ăn, sở hữu những ngôi nhà trị giá hàng triệu USD, nhờ gian lận và có quan hệ với băng đảng tội phạm.

Và trong Diễn đàn Kinh tế Moscow, một cuộc họp thường niên của các nhà lãnh đạo kinh doanh hàng đầu của Nga, doanh nhân nổi tiếng Dmitry Potapenko công khai cáo buộc các quan chức nhà nước được Kremlin bảo vệ bằng cách bóp nghẹt doanh nghiệp thông qua những hành vi tham nhũng quy mô lớn.

“Khi doanh nghiệp của bạn đang cất cánh. Bạn có thể đoán trước rằng sẽ có người đàn ông trong bộ đồng phục “đến thăm”, Potapenko, người điều hành một chuỗi các siêu thị và một nhà máy dệt thảm nói. “Tiền bây giờ có ít, ngân sách sẽ cắt giảm để chi cho cái gì đó. Từ trước (các quan chức nhà nước) đã chiếm đoạt tài sản trong một thời gian dài. Bây giờ tất cả những gì còn lại chỉ là những doanh nghiệp trong ngành công nghiệp dịch vụ.” Gần 2 triệu khán giả đã xem bài phát biểu của ông bằng trực tuyến.

Đây là những bất đồng chính kiến từ công chúng dường như đã làm rung chuyển điện Krelin và họ đã ra tay. Trong tháng 12-2015 Putin đích thân ra lệnh cho đơn vị Cận vệ Liên bang Nga triển khai tới tất cả các tỉnh của Liên bang Nga với nhiệm vụ cảnh báo sớm và ngăn chặn tình trạng bất ổn xã hội. Irina Makiyeva cựu điều hành ngân hàng nhà nước đã được chỉ định đứng đầu nhóm hoạt động nghiên cứu và xác định các điểm rắc rối tiềm năng đối với tình trạng bất ổn công nghiệp trên toàn nước Nga. Dịch vụ này sẽ tiến hành bỏ phiếu để đánh giá mức độ bất mãn của người dân. Trong một cuộc họp nội các được phát sóng trực tiếp trên truyền hình Makiyeva nói “Chúng tôi đã sẵn sàng đối phó với mọi sự việc, mọi sự kiện tồi tệ hơn trong một số lĩnh vực sẽ xảy ra. Chúng tôi tiến hành giám sát liên tục, đặc biệt là ở các thành phố có vấn đề.” Đội của Makiyeva đã phát triển một hệ thống xác định tình trạng bất ổn tiềm năng được phân ra làm ba loại: Loại màu xanh lá cây, màu vàng và màu đỏ. Họ cũng được trang bị “nắm tay sắt bọc nhung” như viện trợ kinh tế khẩn cấp và cảnh sát sẽ hành động mạnh tay để xác định bắt giữ những thành phần kích động có thể phát sinh thành cuộc biểu tình.

“Mọi hành động của (chánh văn phòng Kremlin) Vyacheslav Volodin được dựa hoàn toàn vào cái gọi là bỏ cuộc phiếu kín này,” Mikhail Zygar, cựu chủ bút một tờ báo của phe đối lập truyền hình Dozd và là tác giả cuốn sách bán chạy nhất “All the Kremlin’s Men” nói. “Những cuộc thăm dò xác nhận rằng tất cả mọi thứ họ đang làm là đúng, rằng Putin là người nổi tiếng được nhiều người mến mộ. Và các cuộc thăm dò hoàn toàn phù hợp. (Điện Kremlin là) chắc chắn rằng sẽ không có cuộc nổi dậy.”

Nếu đó là sự thật, tại sao Kremlin phải dùng rất nhiều biện pháp an ninh để chặn trước? Mark Galeotti, một chuyên gia nghiên cứu về Nga thuộc Đại học New York, đã lập luận trong một bài báo gần đây, mục đích thực sự của Kremlin là tạo ra một “nhà hát của bạo quyền. Một phong cách quản trị được tích cực khuyến khích đổ lỗi cho sự khó khăn do kẻ thù bên ngoài hơn là những gì thực tế đang diễn ra. Cụ thể chính sách đối ngoại của Nga tại Syria đã nói lên tất cả về sự tàn nhẫn nhưng được truyền thông trang trí bằng những tuyên truyền tuyệt vời như Nga chỉ sử dụng một lực lượng quân sự quy mô nhỏ so với các quốc gia khác. Do đó chính sách đối nội của Nga là phải dọa nạt, thị uy làm cho dân chúng sợ hãi trước khi họ có hành động phát sinh. Cả chính sách đối nội và đối ngoại đều phụ thuộc vào sức mạnh của Nga, nhưng sẽ tàn nhẫn, không thể đoán trước và hết sức điên rồ. Vì vậy họ có thể dễ dàng đối phó với những thách thức mà họ sẽ phải đối mặt. Tất nhiên những chiến lược này hoạt động rất hiệu quả”.

Kremlin có tạo ra nhà hát hay không nhưng trong thực tế những người thực thi pháp luật đã ra sức ngăn chặn những cuộc biểu tình trong tương lai. Một số các nhà hoạt động bị bắt tại cuộc biểu tình vào năm 2011 và các cuộc biểu tình bị cô lập vì những người cầm đầu đã bị kết án tù từ hai đến bốn năm. Trường hợp một nhà đối lập Mikhail Khodorkovsky sống lưu vong là có thể gây rắc rối cho Putin. Tuy nhiên các công tố viên vào tháng trước đã buộc tội ông với tội danh giết người, điều này rất hiệu quả vì ông không thể quay về quê hương mình.

Nhưng đối với điện Kremlin thực sự muốn kiềm chế, ngăn chặn những mầm mống bất ổn một lần và cho tất cả là Nga phải thịnh vượng trở lại. Trong thời đại giá dầu thấp sẽ làm cuộc sống khó khăn hơn, cạnh tranh hơn, đây sẽ là một sự đòi hỏi nhà nước phải cải cách để tạo ra một hệ thống pháp lý công bằng và tiêu diệt “bản năng săn mồi” của tầng lớp quan chức quan liêu và tham nhũng. Nhưng thực hiện điều này đồng nghĩa với việc phá vỡ nền tảng của hệ thống độc tài mà Putin đã xây dựng. Vì vậy, Tổng thống Nga chỉ có hai công cụ cơ bản: Đàn áp và lòng nhiệt tình yêu nước. Những người dân Nga đã luôn tin tưởng và phục vụ tốt cho ông Putin từ trước đến nay.

Câu hỏi được đặt ra là liệu người dân Nga sẽ tiếp tục tin vào truyền hình  sau khi tủ lạnh đã trống trơn?

Đức Dũng