Sau lời phát biểu của Tổng thống Rodrigo Duterte tại Bắc Kinh “tách Hoa Kỳ”, Bộ trưởng Thương mại Ramon Lopez tuyên bố quan hệ thương mại với Mỹ sẽ tiếp tục được duy trì.

Phát biểu của ông Duterte ở Bắc Kinh, nơi ông đang tìm kiếm mở đường cho một liên minh thương mại đồng nghĩa với quan hệ lâu năm với Hoa Kỳ đang xấu đi.

“Nước Mỹ đã thua. Tôi đổi lập trường để đi theo ý thức hệ của quý vị, và có thể tôi cũng sẽ sang Nga để thảo luận với Tổng thống Vladimir Putin, và nói với ông rằng bây giờ có 3 nước chúng ta trên thế giới: Trung Quốc, Philippines và Nga.”

“Cùng với tất cả, ngay tại thời điểm này, tại đây, với danh dự của mình tôi tuyên bố tách khỏi Hoa Kỳ cả quân sự lẫn kinh tế”, ông Duterte nói trước các doanh nghiệp hai nước Trung Quốc – Philippines trong một diễn đàn tại Đại lễ đường Nhân dân.

Nỗi lực của ông Duterte muốn quan hệ nồng ấp với Trung Quốc chỉ một tháng sau tòa án The Hague đã phán quyết Bắc Kinh không có chủ quyền ở Biển Đông, vụ kiện do chính quyền tiền nhiệm của ông thực hiện. Đây là dấu mốc đánh dấu sự đảo ngược trong chính sách đối ngoại của Philippines kể từ khi cựu ngoại trưởng 71 tuổi nhậm chức vào ngày 30-7.

Tuy nhiên Bộ trưởng Thương mại Ramon Lopez đã tìm cách thanh minh cho tuyên bố của ông Duterte.

“Hãy để tôi làm rõ. Tổng thống không nói về tách,” Lopez nói với CNN Philippines tại Bắc Kinh.

“Chúng tôi vẫn tiếp tục quan hệ thương mại, đầu tư với Mỹ. Tổng thống chỉ đề cập đến mong muốn tăng cường hơn nữa quan hệ với Trung Quốc và khu vực ASEAN mà chúng tôi đã có trong nhiều thế kỷ.”

Ông cho biết thêm Philippines đã “phá vỡ sự phụ thuộc quá nhiều vào một bên”.

“Nhưng chúng tôi chắc chắn tôi sẽ không dừng lại các quan hệ thương mại và đầu tư với phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ.”

Phản đối chống Hoa Kỳ

Những gì ông dành cho dành cho phía Trung Quốc hoàn toàn đối lập với ngôn ngữ ông dùng để chống lại Hoa Kỳ, sau khi bị chọc giận bởi những lời chỉ trích của Washington trong cuộc chiến tranh đẫm máu về ma túy.

Ông đã thóa mạ Tổng thống Mỹ Barack Obama là “con trai của ả điếm” và “hãy biến xuống địa ngục”. Hôm qua khoảng 1.000 biểu tình chống phụ thuộc vào Hoa Kỳ. Người biểu tình tụ tập bên ngoài Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Manila kêu gọi chấm dứt sự hiện diện quân của Mỹ tại Philippines.

Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết sẽ yêu cầu Tổng thống Philippines Duterte giải thích về tuyên bố tách Mỹ.

“Chúng tôi đang tìm kiếm lời giải thích chính xác xem Tổng thống Philippines có ý gì khi nói về việc chia cắt quan hệ với Mỹ”, John Kirby, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ hôm nay nói với Reuters.

Ông Kirby cũng nói Mỹ xem các bình luận của ông Duterte là “không thể giải thích nổi” và “mâu thuẫn với quan hệ rất gần gũi” giữa hai nước.

Một quan chức cấp cao Mỹ cho biết cho tới nay Philippines chưa đưa ra đề nghị chính thức nào để thay đổi sự hợp tác với Washington.

Tùy viên Quân sự của Đại sứ quán Mỹ tại Philippines, Molly Koscina nói rằng những tuyên bố của ông Duterte đã tạo ra sự trắc trở.

“Chúng tôi đã nghe nhiều tuyên bố phiền phức gần đây và nó không thể giải thích sự mâu thuẫn với quan hệ nồng ấm tồn tại giữa hai nước cùng những hợp tác quan trọng giữa hai chính phủ.” Bà viết trong email gửi cho Reuters.

Theo bà Molly Koscina Hoa Kỳ sẽ tôn trọng các cam kết liên minh và nghĩa vụ hiệp ước với Philippines.

“Và, tất nhiên, chúng tôi hy vọng Philippines để làm như vậy.”

Về phía Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Ash Carter cho biết Washington vẫn tiếp tục các cam kết liên minh với Philippines.

“Rõ ràng bất kỳ mối quan hệ nào cũng phụ thuộc lẫn nhau và chúng tôi sẽ tiếp tục thảo luận với các đối tác Philippines của chúng tô. Không phải ngày hôm nay mới diễn ra mà đó là mối quan hệ liên minh của chúng tôi với Philippines.” Ông nói với các phóng viên trước khi hạ cánh tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Không vội vã đưa ra giải thích

Trợ lý thư ký văn phòng truyền thông của Tổng thống Philippines, Marie Banaag kêu gọi công chúng hãy chờ đợi để nghe lời giải thích tuyên bố của ông Duterte.

“Chúng tôi không nóng vội để giải thích về các bài phát biểu của Tổng thống. Chúng ta hãy chờ đợi để nghe ông giải thích, từ Bộ Ngoại giao, ngay sau khi họ về nước.” Bà nói.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh trả lời về bình luận của Duterte cho biết các nước không nên dựa vào tâm lý theo kiểu của kẻ được người mất.

“Về quan điểm của Trung Quốc, chúng tôi nghĩ rằng hiện tại trong quan hệ quốc tế không nên có tư tưởng quay lại thời Chiến tranh Lạnh, hoặc là họ hoặc là bạn hoặc là tôi, bạn chiến thắng tôi thất bại, hay trong trận đấu một mất một còn,” bà nói trong cuộc họp báo thường niên.

“Chúng tôi đã luôn luôn phát triển quan hệ với các nước khác trong tinh thần cởi mở, tính toàn diện, cùng có lợi, không nhằm mục đích, không loại trừ và không ảnh hưởng đến các nước khác phát triển quan hệ bình thường với nhau.”

Tranh cãi về lãnh thổ ở Biển Đông giữa Trung Quốc và các nước trong đó có Philippines đã làm mối quan hệ hai nước căng thẳng trong những năm gần đây.

Trung Quốc tuyên bố hầu chủ quyền đối với vùng biển giàu năng lượng và có đường hàng hải trị giá 5.000 tỷ USD mỗi năm. Vào năm 2012 Trung Quốc đã chiếm giữ bãi cạn Scarborough đang tranh chấp và cấm ngư dân Philippines khai thác ở đó.

Trong một tuyên bố chung được hãng tin Tân Hoa Xã đăng tải, Trung Quốc và Philippines đều thống nhất điều quan trọng là giải quyết sự khác biệt ở Biển Đông “mà không cần dùng đến sự đe dọa hoặc sử dụng vũ lực”.

Đức Dũng (theo Reuters)