Ngày 15, 16 tháng này Tổng thống Barack Obama sẽ tiếp các nhà lãnh đạo 10 nước ASEAN tại Sunnylands, California. Cuộc họp diễn ra trong bối cảnh tồn tại lo ngại ở Washington rằng, một Trung Quốc trỗi dậy cuối cùng sẽ buộc Mỹ phải nhượng bộ.

Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ảnh: AP.

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và quốc tế Hoa Kỳ (CSIS) dự báo, đến năm 2030 Biển Đông gần như sẽ trở thành ao nhà của Trung Quốc. Đó là hệ quả của sự hiện diện gần như liên tục của Trung Quốc. Điều này sẽ bẻ gẫy trật tự an ninh khu vực sau Chiến tranh Thế giới thứ II.

Ông Dewi Fortuna Anwar, một nhà khoa học chính trị tại Viện Khoa học Indonesia bình luận: “Chính quyền Bush đã bị chỉ trích vì bỏ bê khu vực Đông Nam Á và quá tập trung vào Afghanistan cũng như Trung Đông. Không khu vực nào muốn được xem là phương tiện nhất thời (của Hoa Kỳ). Bạn không thể duy trì một mối quan hệ một khi bạn chỉ chú ý đến họ lúc bạn cần họ.”

Obama đang tìm tiếng nói thống nhất trong ASEAN đối với yêu sách “chủ quyền” mà Trung Quốc đưa ra với 80% diện tích Biển Đông. Trong 2 năm qua, Trung Quốc đã bồi đắp, xây dựng (và quân sự hóa) bất hợp pháp đảo nhân tạo với trên 3000 mẫu Anh.

Trong khi Philippines và Việt Nam phản đối mạnh mẽ, các thành viên khác có cách tiếp cận phù hợp hơn với Trung Quốc vì sức mạnh kinh tế của họ. Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN tháng 11 năm ngoái không ra được tuyên bố chung, một thất bại tương tự Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN năm 2012.

Alexander Sullivan, một học giả từ Trung tâm An ninh mới của Mỹ ở Washington cho rằng, Mỹ đang cố gắng nói chuyện với ASEAN để thống nhất tiếng nói về Biển Đông. Nó không phải hoạt động cạnh tranh phân chia khu vực này như cách nghĩ của Trung Quốc.

Khmer Times ngày 12/2 bình luận, tranh chấp Biển Đông sẽ là vấn đề gây tranh cãi nhất tại Hội nghị Thượng đỉnh Hoa Kỳ – ASEAN tới đây, mặc dù Mỹ không phải một bên yêu sách, nhưng có lợi ích to lớn trong duy trì bảo vệ tự do hàng hải, an ninh khu vực Biển Đông.

Tuy nhiên, một số quốc gia thành viên ASEAN phản đối cách tiếp cận của Mỹ ở Biển Đông và gọi sự can thiệp của Mỹ là “đổ thêm dầu vào lửa”. Nhưng bất chấp sự khác biệt liên quan đến Biển Đông, Hội nghị Thượng đỉnh này sẽ là cơ hội tốt cho ASEAN chứng minh sự liên quan, thậm chí là vai trò chủ đạo cấu trúc nên an ninh khu vực.

Nopporn Wong-Anan, Phó Tổng biên tập tờ Bangkok Post nhận xét, do ảnh hưởng kinh tế và chính trị gia tăng của Trung Quốc ở Đông Nam Á, quan hệ Hoa Kỳ – ASEAN rất quan trọng đối với hoạt động cạnh tranh kinh tế của Washington trong khu vực, cũng như một phần thiết yếu của việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực, bao gồm Biển Đông.

Tiến sĩ Patrick Cronin, Giám đốc Chương trình An ninh châu Á – Thái Bình Dương thuộc Trung tân An ninh mới Hoa Kỳ nói với The Straits Times rằng, các nhà lãnh đạo Đông Nam Á biết, họ nên tìm đến Washington nếu họ muốn duy trì một môi trường an ninh ổn định, mở rộng thương mại và phát triển kinh tế.

Hồng Thủy (giaoduc.net)