Lần đầu tiên trong vòng 24 năm qua, Văn phòng Tình báo Hải quân Mỹ đã công bố một báo cáo mật mang tựa đề The Russian Navy: A Historic Transition (tạm dịchHải quân Nga: Một bước chuyển mình lịch sử), cảnh báo sự phát triển nhanh chóng của Hải quân Nga, theo trang tin The Daily Beast (Mỹ) ngày 28.12.

Bản báo cáo cho thấy Hải quân Nga, với sự chỉ đạo của Tổng thống Nga Vladimir Putin, vẫn đang tiếp tục nỗ lực thách thức vị trí số 1 thế giới của Hải quân Mỹ.

“Nga đã bắt đầu và trong vòng một thập niên tới sẽ có những bước tiến lớn trong việc phát triển Hải quân với năng lực phòng thủ đáng tin cậy và sự hiện diện ấn tượng, dù có giới hạn tại nhiều khu vực trên toàn cầu”, theo báo cáo.

Bản báo cáo, dài 68 trang cùng đồ họa chi tiết, được công bố vào giữa tháng 12.2015. Tác giả bản báo cáo là ông George Fedoroff, một chuyên gia hàng đầu chuyên nghiên cứu về Nga thuộc Văn phòng Tình báo Hải quân Mỹ, nghiên cứu và soạn thảo.

“Hải quân Nga: Một bước chuyển mình lịch sử” là báo cáo được công bố lần đầu tiên kể từ khi Văn phòng Tình báo Hải quân Mỹ công bố bản báo cáo thường niênUnderstanding Soviet Naval Developments (tạm dịch: Tìm hiểu sự phát triển hải quân Xô Viết) ấn bản thứ 7 và cũng là ấn bản cuối cùng vào năm 1991.

Vào năm 1991, Liên Xô tan rã kéo theo sự đi xuống của hải quân với hàng trăm tàu chiến, tàu ngầm và máy bay chiến đấu bị gỉ sét tại những căn cứ quân sự đổ nát.

Trang bìa báo cáo The Russian Navy: A Historic Transition (tạm dịch Hải quân Nga: Một bước chuyển mình lịch sử) của Văn phòng Tình báo Hải quân Mỹ công bố ngày 18.12.2015 – Ảnh: Văn phòng Tình báo Hải quân Mỹ

Nhưng dưới thời Tổng thống Putin, Nga bắt đầu tái xây dựng lực lượng hải quân. Kể từ khi Crimea sáp nhập vào Nga năm 2014, Hải quân Nga trở thành tâm điểm chú ý của Mỹ.

Phân tích các số liệu về tàu chiến, tàu ngầm, máy bay quân sự của Nga, ông Fedoroff nhận định lực lượng Hải quân Nga hồi sinh và đang trỗi dậy.

“Kể từ năm 2000, trật tự chính quyền và nền kinh tế Nga đã ổn định, Moscow nỗ lực tái sinh quân đội Nga, trong đó có hải quân. Những dự án từng bị hoãn đã hoàn thành, tiếp nối những dự án mới nhằm tạo nền tảng vững chắc cho lực lượng tàu ngầm và tàu nổi của hải quân Nga trong thế kỷ 21”, ông Fedoroff viết trong báo cáo.

Vào đầu thập niên 2000, chỉ vài tàu chiến Nga có thể hoạt động và tham chiến, nhưng đến nay Hải quân Nga sở hữu 186 tàu ngầm và tàu nổi sẵn sàng tác chiến ở vùng biển Đại Tây Dương và Thái Bình Dương, cùng các vùng Biển Đen, Baltic, Caspi, Địa Trung Hải và cả Bắc Cực, theo ông Fedoroff.

Hải quân Nga hiện đứng hàng thứ 3 thế giới. Mỹ đứng hàng thứ 1 với trên 280 tàu chiến hiện đại và trên 100 tàu hậu cần; Trung Quốc xếp thứ 2, theo The Daily Beast.

Trong một số lĩnh vực then chốt, Hải quân Nga gần đây đã bắt kịp Hải quân Mỹ. Chẳng hạn vào tháng 10.2015, tàu chiến Nga trên biển Caspi phóng các tên lửa hành trình Kalibr bắn trúng các mục tiêu IS ở Syria cách xa 1.500 km. Vào tháng 12.2015, tàu ngầm Kilo của Nga từ Đại Trung Hải cũng đã phóng tên lửa Kalibr bắn trúng các mục tiêu IS trong đất liền ở Syria.

Trước hai đợt phóng tên lửa hành trình này của Nga, chỉ duy nhất Mỹ có năng lực thực hiện những đợt tấn công bằng tên lửa hành trình tầm xa phóng từ tàu nổi hoặc tàu ngầm nhắm vào những mục tiêu trên đất liền.

Tàu tên lửa cỡ nhỏ của Hải quân Nga từ biển Capsi phóng tên lửa hành trình Kalibr nhắm vào các mục tiêu IS ở Syria hồi tháng 10.2015 – Ảnh: Reuters

Ông Fedoroff mô tả chi tiết hai đợt phóng tên lửa hành trình ấn tượng của Nga, nhiều lần đề cập đến tên lửa Kalibr trong báo cáo. “Hải quân Nga giờ đây có thể phát hiện, đe dọa hoặc tiêu diệt các mục tiêu từ xa”, theo ông Fedoroff.

Điều đáng ngạc nhiên là trong báo cáo Tìm hiểu sự phát triển hải quân Xô Viếtấn bản cuối cùng năm 1991 từng đưa ra cảnh báo về một thứ vũ khí “thông minh” mới của Nga với mô tả tựa như loại tên lửa Kalibr, ông Eric Wertheim, một chuyên gia hải quân độc lập Mỹ – tác giả quyển sách “Combat Fleets of the World” (tạm dịch Các hạm đội chiến đấu trên thế giới) nhận định.

“Thời gian giống như dừng lại trong vòng hơn 20 năm giữa hai bản báo cáo, và bây giờ Hải quân và quân đội Nga bừng tỉnh sau một giấc ngủ”, ông Wertheim nhận xét.