Trên Đăng Cổ Tùng Báo phát hành lần đầu tiên năm 1907, Nguyễn Văn Vĩnh lập chuyên mục “Nhời đàn bà” (nói theo ngôn ngữ ngày nay là “Lời người phụ nữ” – TG) với bút danh Đào Thị Loan. Tuy thời kỳ này chữ quốc ngữ chưa phát triển (mãi đến năm 1919, Triều đình Huế mới có quyết định đưa chữ Quốc ngữ vào dạy ở cấp tiểu học), nên chính tả chưa chính xác, lối diễn đạt còn “ngượng”, chưa đạt đến độ chuẩn mực và trong sáng, nhưng cái nhìn nhân hậu của ông đối với người phụ nữ qua những mẩu viết rất ngắn thật đáng trân trọng.

Trong một bài viết trên “Đông Cổ Tùng Báo”, ông cảm thông với người phụ nữ: “Làm thân con gái, một đời sướng khổ, do chỉ ở một sự lấy chồng, mà lấy chồng xưa nay có được tùy ý mình mà kén bao giờ! Cha mẹ bảo thế nào thì phải thế (…). Té ra chỉ các cụ gả thuận mấy nhau, lấy mấy nhau, đến lúc mình nhớn lên, thì sự đã xong rồi, dù có điều gì không như ý, cũng cứ phải ngậm đắng nuốt cay”.

Và ông nói thẳng: “Sự lấy nhau phải có cha mẹ thuận, nhưng cốt ở như cô (…) Sau nữa em xin các cụ đã trót đẻ ra, thì phải nuôi chúng tôi, cho qua buổi cười cợt. Cái giá thú là cái lo, mà ở đời có mùa xuân là quý, mới nhóm mùa xuân, sao các cụ đã bắt vợ chồng, trước nữa là sinh nở sớm quá, không được con cái khỏe mạnh, sau nữa ba tuổi ranh, làm con còn chưa xong, đã làm vợ làm mẹ thế nào được”?!

Ở một bài khác, bàn về nữ học, Nguyễn Văn Vĩnh cũng làm lời người phụ nữ “thưa thốt” rằng: “Nhiều ông cứ nói rằng: gái học biết chữ hay đa tình. Ông có vợ biết chữ, lại lo rằng vợ viết thư cho giai. Điều ấy các quan anh dậy thế, quả là hẹp quá (…) Cái ân ái ở lòng mà ra thì quý hơn cái ân ái theo tục (lệ). Làm đàn ông phải ăn ở thế nào, cho đàn bà biết suy hơn quản thiệt, mà trọng mình thì mới sướng, chớ cứ dốt (nhốt – TG) vợ một xó nhà, hơi lạc con mắt đã lo nghĩ, là người hèn, chỉ muốn dùng sự trói buộc, mà thủ lấy tình riêng một mình”.

Đặt trong bối cảnh xã hội Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX, phải ghi nhận rằng nhà báo Nguyễn Văn Vĩnh thật có “con mắt xanh” với người phụ nữ. “Cảo thơm lần giở trước đèn”, nhân Ngày Quốc tế Phụ nữ 8-3, xin chép lại mấy câu chuyện xưa nhưng chưa hề lạc hậu.

(HQ Online)