Cuộc điều tra của quân đội Mỹ kết luận rằng lực lượng Mỹ đã xác định nhầm một mục tiêu ở thành phố Kunduz, Afghanistan hồi tháng trước, dẫn tới một cuộc không kích nhầm kéo dài nửa tiếng đồng hồ nhắm vào một bệnh viện làm thiệt mạng ít nhất 30 người, chủ yếu là bác sĩ và bệnh nhân.

Tướng Lục quân John Campbell, chỉ huy các lực lượng Mỹ và quốc tế tại Afghanistan, hôm thứ Tư nói rằng lực lượng Afghanistan đã yêu cầu sự hỗ trợ trên không của Mỹ để tấn công một tòa nhà của Tổng cục An ninh Quốc gia bị cho là do Taliban chiếm cứ. Theo báo cáo này, nhóm điều khiển chiếc máy bay AC-130 thay vào đó đã bắn 211 quả đạn pháo vào một bệnh viện do tổ chức từ thiện quốc tế Y sĩ Không Biên giới (MSF) vận hành, cách đó 450 mét.

“Đây là một sai lầm bi thảm,” ông Campbell phát biểu tại Kabul hôm thứ Tư. “Đây là một ví dụ cho lỗi của con người và của quá trình. Nó là kết quả trực tiếp của lỗi nơi con người có thể tránh được.”

Diễn biến vụ việc

Một số yếu tố góp phần vào sai lầm này, theo ông Campbell. Nhóm điều khiển máy bay khai hỏa sớm hơn một tiếng đồng hồ so với kế hoạch, bỏ lỡ một báo cáo tình hình rất hệ trọng mà thường sẽ chỉ ra những chỗ không được tấn công như bệnh viện của MSF. Khi đang bay thì hệ thống điện tử của máy bay gặp trục trặc, khiến nhóm điều khiển không thể truyền video, gửi và nhận email, hoặc gửi và nhận điện tín.

Nhóm điều khiển sau đó tin rằng mình là mục tiêu của tên lửa nhắm vào, ông Campbell nói với các phóng viên, vì vậy họ bay ra khỏi phạm vi tấn công bình thường của máy bay, làm giảm độ chính xác của hệ thống nhắm mục tiêu. Việc mất độ chính xác này dường như khiến những tọa độ những mục tiêu của Taliban rơi vào giữa đồng trống. Nhóm điều khiển định vị tòa nhà “gần nhất, lớn nhất” so với cánh đồng đó. Nghĩ rằng đó là mục tiêu, họ nhắm bắn.

Ông Campbell cho biết một số nhân viên quân sự có dính dáng trong vụ việc đã bị đình chỉ nhiệm vụ đợi hành động kỷ luật khả dĩ, và rằng Mỹ có ý định giúp Y sĩ Không Biên giới xây dựng lại bệnh viện.

“Một số cá nhân đã không tuân theo quy tắc sử dụng vũ lực,” phát ngôn viên của ông Campbell, Chuẩn Tướng Wilson Shoffner, nói thêm.

Khi được hỏi tầm mức của vụ tấn công liệu có hợp lý theo luật pháp quốc tế hay không, ông Shoffner nói “hành động của nhóm điều khiển máy bay không tương thích với những mối đe dọa mà họ đối mặt.”

“Không quốc gia nào làm nhiều hơn Hoa Kỳ để ngăn ngừa thương vong thường dân, nhưng chúng tôi đã không đáp ứng được những kỳ vọng của mình vào ngày 3 tháng 10,” ông Campbell nói.

Kunduz, Afghanistan

Phản ứng của Afghanistan, MSF

Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani nói rằng kết luận của Mỹ phù hợp với những phát hiện trong một điều tra riêng rẽ của NATO.

“Cuộc điều tra này của Mỹ không bỏ qua bất kỳ dữ kiện hay bằng chứng nào, thừa nhận những sai sót mắc phải, và sẽ cho phép nhà chức trách rút kinh nghiệm từ những sai sót này và bắt đúng người nhận đúng trách nhiệm.”

Y sĩ Không biên giới nói những sai sót được xác định trong bản báo cáo của Mỹ cho thấy quân đội Mỹ “hết sức cẩu thả,” và tiếp tục kêu gọi một cuộc điều tra độc lập bên ngoài.

“Thật bàng hoàng là một cuộc tấn công có thể được thực hiện khi lực lượng Mỹ không nhìn thấy mục tiêu và cũng không có danh sách những nơi không được tấn công, và hệ thống thông tin liên lạc gặp trục trặc,” tổ chức tổ chức từ thiện này nói.

Mấy ngày trước vụ tấn công, Y sĩ Không Biên giới đã cung cấp tọa độ địa lý bệnh viện của họ cho giới chức quân sự Mỹ.

Vụ tấn công nhắm vào bệnh viện kéo dài 29 phút trước khi chỉ huy nhận ra sai lầm, dù nhân viên bệnh viện đã 18 lần nỗ lực gọi điện thoại hoặc nhắn tin báo cho nhà chức trách Mỹ và Afghanistan về vụ tấn công khi nó đang diễn ra.

“Những nhân viên yêu cầu vụ tấn công và những người thực hiện vụ tấn công từ trên không đã không thực hiện những biện pháp thích hợp để xác minh cơ sở đó là mục tiêu quân sự chính đáng,” ông Campbell nói.

Nhiều bác sĩ và y tá tại bệnh viện thiệt mạng ngay lập tức, và một số bệnh nhân không kịp đưa đến nơi an toàn tử vong trong ngọn lửa bùng lên từ vụ tấn công. Ít nhất 37 người khác bị thương, trong khi các nhà điều tra kết luận có thể vẫn còn những thương vong khác.

Đây là một trong những vụ thương vong thường dân nghiêm trọng nhất trong suốt 14 năm Mỹ tham gia những hành động quân sự tại Afghanistan, xuất phát từ những vụ tấn công khủng bố của al-Qaida nhắm vào Mỹ hồi năm 2001 giết chết gần 3.000 người.

Chỉ vài ngày sau sự cố ngày 3 tháng 10, Tổng thống Barack Obama đã gọi điện thoại cho Joanne Liu, Chủ tịch của Y sĩ Không Biên giới, để xin lỗi về vụ tấn công nhầm và cam kết một cuộc điều tra đầy đủ sẽ được thực hiện.

Voa tiếng Việt