Nếu ở Nga, muốn được thưởng thức món cá này thì phải mất cả chục triệu đồng một niêu cá mà đặt còn khó khăn”, anh Quỳnh, một việt kiều đang sống tại Nga cho biết.

Làng Vũ Đại, ngôi làng có nhân vật Chí Phèo, thị Nở, hai nhân vật nổi tiếng của nhà văn Nam Cao, nay lại nổi danh với món cá kho. Với bí quyết gia vị cổ truyền, thưởng thức một lần sẽ không thể quên. Vừa đi đến đầu làng, đã thấy dậy mùi hương vị món ăn này, nhưng cũng khác biệt rất nhiều với món cá kho thông thường.

Hàng năm, bắt đầu từ rằm tháng chạp làng Vũ Đại nhộn nhịp khách

Cá kho của làng Vũ Đại có xương, thịt quyện vào nhau, khi ăn không phải bỏ đi chút nào. Chẳng thế, những người sành ăn phải đặt trước cả tháng mới có một niêu cá. Những ngày giáp Tết Nguyên Đán 2016, nhiều việt kiều đã đến tận nơi để mục sở thị cách chế biến và đặt mua món cá đặc biệt này.

Hương vị đặc biệt được tạo nên từ những công đoạn cầu kỳ

Trao đổi với Ông Trần Huy Thân, một người kho cá lâu năm của làng Vũ Đại, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, một người nhiều năm làm công việc kho cá cho hay: “Khi đun cá, lúc đầu, cho lửa lên, um than sau đó sếp giềng và các gia vị đầy đủ, sau đó chỉ um than. Từ xa xưa, các cụ dậy thế rồi, nên các cháu cứ thế làm theo thôi.

Theo ông Trần Bá Luận, cùng xã Hòa Hậu kể lại: “Ông cụ nhà tôi, cứ vào dịp tháng 9 thì cụ đi mua cua đồng về giã ra lấy nước cốt. Sau đó lấy gạo rang cho vào vò sạch. Sau hai, ba tháng, khi chúng lên men cũng là thời điểm kho cá tết. Lúc này, lấy nước đó ra đổ vào kho với cá. Cũng có thể đổ ngập luôn mà không cần một gia vị nào khác nữa.

Ông Trần Huy Thân, một người kho cá lâu năm của làng Vũ Đại

Ngoài hàng chục loại gia vị như sườn lợn, giềng, gừng, nước cốt chanh, kẹo đắng mà còn một loại gia vị đặc biệt đó là nước cốt tương cua. Có lẽ, đây là vị đặc biệt khiến niêu cá trở nên vô cùng hấp dẫn.

Những hương vị bình dị nhưng tạo nên sự đặc biệt chỉ có ở niêu cá kho làng Vũ Đại

Trong thời gian kho cá, cần thường xuyên kiểm tra lửa hoặc than. Thời gian cho gia vị cũng là một yếu tố quan trọng, nếu cho sớm quá hoặc muộn quá cũng không được. Nhờ kỹ thuật kho như vậy, cá kho ở đây có thể giữ được từ 7 đến 15 ngày. Đối với người dân ở đây, chỉ cần ngửi mùi hương cũng biết vị cá mặn hay nhạt. Còn rất nhiều yếu tố đặc biệt không thể nói hết với món cá đặc biệt này.

Để có được một niêu cá chuẩn thì người ta phải đun từ 12 đến 27 tiếng

Hàng năm, bắt đầu từ rằm tháng chạp làng Vũ Đại nhộn nhịp khách thập phương ở khắp nơi tìm đến mua cá về ăn tết.

Món quà giá trị với khách nước ngoài

Để có được một niêu cá chuẩn thì người ta phải đun từ 12 đến 27 tiếng, tiêu tốn khoảng 15-25 kg củi. Loại cá được chọn nhất định phải là cá trắm đen, mình giống cá bống, đầu hơi gù và mỗi con phải nặng từ 3 -3,5 kg trở lên.

Niêu dùng khó cá, phải đúng chất đất từ Nghệ An và Thanh Hóa. Trước khi bỏ cá đều được đun qua nước sôi. Củi đun cá, nhất định phải là củi nhãn, dắn, chắc để than giữ nhiệt đều. Đặc biệt không đun củi than vì sẽ làm cá mất mùi.

Từ củi đun, độ lửa đều rất cầu kỳ

Anh Nguyễn Anh Tuấn, Việt Kiều Đức cho biết: “Một lần, vô tình được một người bạn giới thiệu món cá cổ truyền rất ngon nên hôm nay tôi sang xem chế biến và đặt mua một số về ăn tết, một số chuyển qua bên Đức để làm quà”.

Anh Lê Anh Hùng, một người đang sống ở Hải Phòng, khi nghe danh về làng cá kho đặc sản cũng tìm đến mua và cho biết: “Cách đây vài năm, tôi có nghe người ta nói về món ăn đặc sản này nên tò mò tìm đến. Khi mang về ăn thử thì từ người già đến trẻ con không ai chê được câu nào. Hôm nay tôi lên đặt 20 niêu về ăn tết và làm quà cho khách.

Niêu cá có giá gần chục triệu nhưng vẫn chẳng mang đủ hương vị quê hương

Anh Hoàng Anh Quỳnh, Việt kiều hiện đang sống ở Nga, là một người đàn ông thích ăn cá và sành ăn cá, anh Quỳnh thường xuyên tìm đến những cơ sở bán cá kho đặc sản của Việt Nam tại Nga để tìm mua những niêu cá đậm đà hồn quê hương. “Ăn bát cơm cá là nhớ đến hương vị quê hương mình. Nhưng tiếc quá, niêu cá mua có giá đến cả chục triệu mà hương vị không giống được hương vị của quê mình”, anh Quỳnh thất vọng.

Niêu cá anh Quỳnh còn lưu lại khi mua tại một cơ sở ở Nga.

Anh nói: “Niêu cá ấy có hình dáng giống y nguyên niêu cá làng Vũ Đại. Khi liên hệ được địa điểm mua, tôi mừng lắm, ngỡ là đã tìm được một cơ sở có thể được ăn đặc sản quê hương mình. Cơ sở đó cách chỗ tôi sinh sống 500 dặm. Đến nơi, tôi đặt mua luôn 5 niêu, cho cả một số đồng nghiệp, tổng tiền tất cả hết 45 triệu đồng.

Chỉ đến khi ăn tôi mới thấy vị mặn của nó và vị cay của gừng không giống với món cá kho của làng Vũ Đại này. Kể từ đó, mỗi năm tôi đều phải đặt rất nhiều và tích trữ ăn dần.

Vì món cá này là đặc trưng của quê hương, chỉ khi đi xa người ta mới có những khoảnh khắc không thể quên được mùi vị ấy. Cũng vì thế, hàng năm, ngày 26, 27 là tôi lái xe vào làng vừa chiêm ngưỡng cảnh người dân bận rộn kho cá và mua thêm vài chục niêu về ăn tết và mang sang nước ngoài làm quà.

Cù Hiền (nguoiduatin.vn)