Bài viết này lần đầu tiên xuất hiện trên trang web của Hội đồng Đại Tây Dương.

Newsweek – Vào ngày 26-12-2015 Tổng thống Nga Vladimir Putin bổ nhiệm một trong những trợ lý thân cận, ông Boris Gryzlov làm Đặc phái viên trong Nhóm Liên lạc về Hòa giải Ukraina. Sau khi Nga đã ký kết hai thỏa thuận Minsk vào tháng 9-2014  và tháng 2-2015.

Được thành lập trong tháng 5-2014, Nhóm Liên lạc trên có mục đích thúc đẩy đối thoại trực tiếp giữa Kiev với ly khai miền Đông Ukraina. Nhóm này bao gồm các đại diện đến từ Nga, Ukraina và Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu.

Ông Gryzlov sẽ thay thế Azmat Kula Mukhametov, người đã đảm nhiệm chức vụ này kể từ tháng Tư. Đây là động thái cho thấy một sự thay đổi quan trọng trong chính sách của Nga đối với Ukraina. Grylov được xem như là một nỗ lực để giảm bớt vai trò của Nga và buộc Ukraina phải đàm phán với các nhà lãnh đạo ly khai mà hiện nay Kremlin đã nắm quyền kiểm soát trực tiếp.

Gryzlov là người có tiếng nói quan trọng trong hội đồng cố vấn của ông Putin, là thành viên thường trực Hội đồng An ninh quốc gia, cựu bộ trưởng Bộ nội vụ, người phát ngôn của Duma Quốc gia và là một người sát cánh với Tổng thống từ khi ông Putin làm KGB ở St. Petersburg.

Năm 2015 ba chỉ huy phiến quân có lập trường cứng rắn (Pavel Dremov, Aleksei Mozgovoy và Aleksei Bednov) đã bị giết chết một cách chuyên nghiệp. Do đó các nhà quan sát cho rằng những kẻ giết người thuộc Cục tình báo Quân đội Nga. Vào mùa hè người ta đã thấy rõ rằng binh lính của DNR và LNR nằm dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Quốc phòng và các chỉ huy Nga, điều này được cơ quan An ninh Quốc gia và Hội đồng Quốc phòng của Ukraina  xác nhận.

Kể từ tháng 8-2014 DNR đã thay Alexander Borodai bằng Aleksandr Zakharchenko và Igor Plotnitskiy đã trở thành thủ tướng LNR. Sự bổ nhiệm này được xem như cột mốc đánh dấu kết thúc nỗ lực thực hiện dự án Novorossiya của Nước Nga, kết thúc sự hợp nhất tám vùng của Ukraina vào Nước Nga. Cả hai nhà lãnh đạo mới của ly khai được đánh giá hạn chế về khả năng nhưng rất vâng lời Moscow.

Trong nửa cuối năm 2014, khu vực Donbass bị chiếm đóng đã trải qua cuộc tàn phá khủng khiếp. Công binh Nga cho nổ tung cầu, các nhà máy đã bị hỏa lực pháo binh làm hư hỏng nghiêm trọng. Tất cả các ngân hàng và máy ATM đã bị cướp phá và ngân hàng ngừng làm việc. Hầu hết các cửa hàng đóng cửa chỉ còn lại một số cửa hàng tạp hóa.

Phiến quân cướp hoặc chiếm đoạt các doanh nghiệp nhỏ và vừa của nhà nước, trong khi các doanh nghiệp tư nhân lớn, phần lớn thuộc sở hữu của Rinat Akhmetov như DTEK và Metinvest được Kremlin bảo vệ. Họ tiếp tục hoạt động theo luật pháp Ukraina, sử dụng tiền đồng Ukraina và nộp thuế cho Ukraina. Công nhân của họ phải đến khu vực do chính phủ kiểm soát để rút tiền lương trong máy ATM miễn phí.

Khoảng 2 triệu đến 2,5 triệu người đã chạy trốn khỏi Donbas trong đó có 1,4 triệu người chuyển sang vùng Chính phủ kiểm soát và số người còn lại trong khu vực khoảng 3 triệu người. Trong khu vực DNR và LNR dân cư đã di cư từ các thị trấn nhỏ gần chiến tuyến đến thành phố chính của Donetsk và Luhansk. Nền kinh tế bị tàn phá, lãnh thổ ly khai tạo ra 10% GDP và hiện công suất làm việc chỉ khoảng 30% so với năng lực.

Trong cuộc đàm phán Minsk vào tháng 2-2015, một trong những yêu cầu chính của Nga là buộc Chính phủ Ukraina cung cấp nguồn tài chính công cho khu vực Donbass bị chiếm đóng, mặc dù chính phủ Ukraina đã không thể kiểm soát lãnh thổ hoặc thu ngân sách tại đó. Ukraina đã rất thận trọng khẳng định họ chỉ có thể trả lương hưu cho những người đăng ký tại khu vực do chính phủ kiểm soát và lĩnh lương hưu tại đó. Vào tháng 4-2015 Nga bắt đầu trả lương nhỏ giọt bằng tiền mặt cho dân cư tại khu vực ly khai.

Trong tháng Mười, Kremlin đã thay đổi cách quản lý khu vực Donbass bị chiếm đóng, mặc dù điều này chưa được công bố công khai. Nhưng một số blog đã đề cập đến sự thay đổi vào ngày 30-10 và các doanh nhân đang hoạt động trong khu vực này đã xác nhận điều đó.

Việc quản lý được chuyển từ chính quyền Tổng thống sang cho chính phủ Nga. Trợ lý của Putin, Phó Thủ tướng Dmitri Kozak đã thay thế cho ông Vladislav Surkov. Cả hai đều thân cận với Putin và báo cáo trực tiếp lên Tổng thống. Nhưng Surkov là một kẻ gây rối hung hăng, là người phụ trách thúc đẩy dự án Novorossiya. Trong khi Kozak một luật sư từ St. Petersburg, là người phụ trách các vấn đề khu vực, bao gồm quản lý cả những khu vực xung đột đóng băng của Nga.

Việc quản lý kinh tế của khu vực ly khai cũng thay đổi. Dưới quyền của ông Dmitry Kozak là thứ trưởng bộ phát triển kinh tế Nga Sergey Nazarov được bổ nhiệm phụ trách kinh tế của khu vực ly khai. Ông là lãnh đạo của nhóm cứu trợ nhân đạo Nga cho khu vực ly khai, bao gồm tất cả các cơ quan của Nga liên quan đến khu vực này và là người ra lệnh cho chỉ huy ly khai. Hầu như doanh nghiệp tư nhân Nga không đóng vai trò trong khu vực này.

Vì vậy, chính phủ liên bang Nga nhanh chóng thay đổi từ hành động hủy diệt vô luật pháp sang hành động tài trợ cho việc tái thiết và viện trợ nhân đạo cho khu vực ly khai Donbass. Kết quả là các công ty đã nhúc nhích hoạt động. DTEK được phép sửa chữa đường sắt quốc doanh để phục vụ riêng cho mục đích của họ, đó là có thể vận chuyển than đá bằng đường sắt được khai thác tại các mỏ của công ty này trong khu vực ly khai đến các nhà máy điện của họ trong Ukraina.

Chính phủ Nga đang hết sức khôi phục lại hệ thống ngân hàng tại khu vực, tất nhiên ngân hàng hoạt động bằng đồng rub. Theo tin từ một bài báo chính thống Nga nói rằng Ngân hàng Trung ương sẽ có 100 chi nhánh hoạt động tại đây. Theo một bài báo khác cho hay Ngân hàng nhà nước và Ngân hàng thương mại Nga đã hoạt động trong khu vực này.

Việc hai ông Kozak và Gryzlov phụ trách khu vực ly khai Ukraina chắc chắn là một cột mốc quan trọng. Động thái của Kremlin khi bổ nhiệm ông Kozak chỉ ra rằng, Nga đã kết thúc giai đoạn hoạt động quân sự của họ và chuyển sang quản lý lâu dài bằng cuộc xung đột đóng băng.

Việc bổ nhiệm Gryzlov gây tò mò hơn. Ông  là đại diện cho Putin trong việc đàm phán bàn tròn giải quyết về cuộc Cách mạng Cam bằng cuộc bầu cử lại vào tháng 12-2004. Và sự ủy quyền của Putin cho ông Gryzlov ngầm được coi là có những nhượng bộ đáng kể đối với Ukraina. Ông sẵn sàng hành động một lần nữa giống như trong cuộc Cách mạng Cam. Cuộc chiến của Nga tại Donbass không phải nhỏ cũng không giành chiến thắng, vì vậy điều tốt nhất Kremlin cần làm lúc này là hãy quên nó đi.

Trong mọi trường hợp không giống như người tiền nhiệm, ông Gryzlov có thể thương lượng bằng thẩm quyền của điện Kremlin.

Đức Dũng