Steven Pifer
chuyên gia của Viện Brookings của Mỹ, nhà ngoại giao, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Ukraina
19 tháng 4 2016,
Bản dịch dành riêng cho trang web “The Observer”, bản gốc do Brookings sở hữu.
Khủng hoảng chính trị, kéo dài nhiều tháng làm rung chuyển các hành lang quyền lực Kiev, đã kết thúc vào ngày 14 tháng Tư khi mà Quốc hội Ukraina bầu một thủ tướng mới. Tuy nhiên, kỳ vọng rằng chính phủ sẽ tiến xa hơn trong việc thực hiện các cải cách cần thiết và cuộc chiến chống tham nhũng, còn là xa vời.
Thủ tướng Kamikadze (tự sát)?
Thủ tướng trước đó, Arseniy Yatsenyuk, người nhậm chức sau cuộc cách mạng của nhân phẩm trong tháng Hai năm 2014. Vào lúc bắt đầu công việc của mình, Yatsenyuk so sánh vai trò thủ tướng được bầu ra với các nhiệm vụ tự sát, ngụ ý rằng các cuộc cải cách của chính phủ sẽ mang lại hậu quả chính trị nghiêm trọng. Ông đã nói đúng. Đến đầu năm 2016 thì đảng của ông – Mặt trận Quốc gia- vào hồi tháng Mười đã quy tụ hơn 22% số phiếu trong cuộc bầu cử quốc hội, còn bây giờ thì sẽ rất khó có thể đạt được một vài phần trăm ủng hộ.
Các báo cáo về sự rạn nứt ngày càng tăng giữa Yatseniuk và tổng thống Petro Poroshenko xuất hiện vào mùa thu năm ngoái, nhưng cả đôi bên đều thống nhất duy trì việc tiếp tục hợp tác. Đảng Mặt trận quốc gia và Khối Petro Poroshenko hình thành cốt lõi của Liên minh trong Quốc hội, và bất kỳ một bên nào trong Liên minh đều không thể trông cậy vào một kết quả thuận lợi cho chính mình trong trường hợp Liên minh tan vỡ và diễn ra cuộc bầu cử cấp tốc.
Bước ngoặt của cuộc khủng hoảng đến vào giữa tháng Hai, khi Quốc hội đã thông qua một nghị quyết về việc đánh giá công việc Yatsenyuk và nội các của ông là không đạt yêu cầu… nhưng sau đó cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm Yatsenyuk đã không thành.
Bên cạnh đó, có nhiều thông tin về sự thay đổi ghế Thủ tướng Chính phủ, dường như sẽ đề cử Bộ trưởng Tài chính Natalia Yaresko. Thỉnh thoảng tên của Vladimir Groisman có được đề cập đến. Vladimir Groisman là một thành viên của Khối Petro Poroshenko, có liên quan chặt chẽ với Tổng thống. Ở thành phố Vinhitsa Groisman có uy tín cao như là một thị trưởng tài ba và nhà cải cách hiệu quả, nhưng trên cương vị chủ tịch Quốc hội thì những đánh giá kết quả công việc là tương đối trái chiều. Ví dụ, ông phản đối việc đề xuất cải cách thuế của Bộ tài chính, mặc dù đó là một trong những điều kiện tiên quyết cho sự hợp tác của Ukraina với Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
Khi Yatsenyuk ngày 10 Tháng Tư tuyên bố từ chức, Groisman trở thành ứng củ viên phù hợp cho vị trí bỏ trống. Tuy nhiên, việc bổ nhiệm đã kéo dài hơn so với dự kiến, bởi vì, theo báo cáo, ông bác bỏ một số ứng cử viên chức bộ trưởng do Văn phòng tổng thống đề xuất, ông có gắng tìm kiếm để thay vào đó là những người của mình. Từ 11-13 tháng Tư đã diễn ra những cuộc đàm phán, thỏa hiệp bí mật, trong khi đó các đảng phái đấu tranh nhằm giành những ghế Bộ trưởng về mình. Và cuối cùng, vào ngày 14 tháng tư Quốc hội phê chuẩn việc bổ nhiệm Groisman.
Cải cách kỳ vọng yếu
Ngay từ cái nhìn đầu tiên, nội các mới – là một nhóm, bao gồm nhiều nhà chính trị hơn so với tiền nhiệm của họ, trong nội các trước đây có rất nhiều nhà kỹ trị. Trong nội các mới, không có những tên tuổi có uy tín để thúc đẩy cải cách và cuộc chiến chống tham nhũng. Cuộc trò chuyện của tôi với những người tham gia Kyiv Forum về an ninh, diễn ra ngày 14 và 15 tháng Tư đã lộ ra rất ít hy vọng rằng nội các mới sẽ thực hiện cải cách, và đặc biệt là các biện pháp chống tham nhũng, mà Ukraina đang rất cần.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế sẽ xem xét các hoạt động của nội các trước khi họ quyết định phát hành một đợt bổ sung hỗ trợ tài chính cho Ukraina. Đã có một dấu hiệu cảnh báo: Bộ trưởng tài chính mới đã có ý kiến cho rằng, có lẽ, một số tiêu chí của IMF có thể bị điều chỉnh. Trong lịch sử, khi các bộ trưởng tài chính của Ukraina có xu hướng điều chỉnh tiêu chí và các chương trình của IMF, thì những thay đổi này đã không đẩy mạnh cải cách.
Ở Kiev, một số người lo lắng về mối quan hệ chặt chẽ giữa Groisman và Poroshenko. Tuy nhiên, mối quan hệ này có thể là một mặt tích cực: Poroshenko được liên kết chặt chẽ hơn với Thủ tướng Chính phủ, cũng như sự thành công hay thất bại của nó. Thường xuyên trong quá khứ, Tổng thống Ukraina thường đứng cách Thủ tướng Chính phủ ở một khoảng cách nào đó để tránh trách nhiệm trước các quyết định khó khăn của chính phủ, thay vì sử dụng hỗ trợ chính trị của mình để ủng hộ họ.
Poroshenko hoàn toàn không ủng hộ Yatsenyuk. Theo như lời một quan sát viên người Ukraina, hình như tổng thống quan tâm nhiều hơn đến sự giải trình hoặc hợp lý hóa của hiện trạng, mà không muốn thay đổi nó. Bây giờ thì thất bại của Groisman và của nội các mới sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến Poroshenko.
Đòn bảy thân thiên
Nếu bạn bè người Ukraina của tôi là đúng, thì trong trường hợp tốt nhất, chính phủ mới sẽ thực hiện các cải cách cần thiết một cách nửa vời. Điều này, ít nhất, có thể dẫn đến việc bảo tồn các hệ thống hiện tại, mà ở đó các đầu sỏ chính trị có ảnh hưởng chính trị không cân xứng và không lành mạnh. Đây sẽ là một trở ngại cho việc thành lập một nhà nước hiện đại châu Âu Ukraina.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu phải giúp Tổng thống Ukraina và Thủ tướng để ra quyết định đúng đắn: giới thiệu một chương trình để thúc đẩy cải cách thực sự và, cuối cùng, để tiến hành một cách nghiêm túc các chiến dịch diệt trừ tham nhũng. Phương Tây phải hiểu rõ ràng rằng sự hỗ trợ thêm sẽ phụ thuộc vào những hành động này.
Nguyễn U Quốc chuyễn ngữ theo obozrevatel.com
Trả lời