Thedailybeast – Vào cuối tháng 11 ông Putin có chuyến viếng thăm đến Bảo tàng Yeltsin, ông đã hé lộ thêm một chút về bản thân chứ không muốn công khai thừa nhận những gì người khác hỏi.

Yekaterinburg, Nga – Trong những năm qua thế giới và người Nga đã chứng kiến Moscow thay đổi kẻ thù chóng mặt giống như đèn cù. Dường như cứ vài ngày lại có “một thủ phạm” mới để hứng chịu thay cho những tai họa của đất nước. Một vài tháng trước Kremlin phỉ báng “chính quyền phát xít” ở quốc gia láng giềng Ukraina và Mỹ là một trong những tác giả của cuộc cách mạng Maidan. Sau đó chuyển sang những kẻ khủng bố tại Ai Cập khi chiếc phi cơ chở khách Airbus A321 của Metrojet, khởi hành từ thành phố Sharm el-Sheikh, Ai Cập, đến St Petersburg, Nga, rơi xuống bán đảo Sinai, Ai Cập, ngày 31/10. Toàn bộ 224 người trên khoang, chủ yếu là người Nga, thiệt mạng.

Và sau đó đến lượt… người Thổ Nhĩ Kỳ khi họ đã bắn hạ một máy bay chiến đấu của Nga gần biên giới Syria, gây ra một cuộc chiến tranh lạnh làm đóng băng ngành du lịch Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Đến đầu tháng 12 chính quyền Nga đã khuyến cáo người Nga hãy quên tất cả đi để chuẩn bị kỷ niệm những ngày lễ truyền thống lớn nhất như dạ tiệc đêm, đón năm mới. Tuy nhiên khi quyền tự do đi lại mất dần và sự hồi tưởng về một Liên xô trở thành một cái bóng khổng lồ đè nặng lên nhiều người Nga. Những người trên 30 tuổi ngay lập tức rùng mình nhớ lại bức màn sắt thời Liên xô cũ. Nên họ lặp lại những gì trong quá khứ họ đã làm: Họ bắt đầu sáng tác nhiều câu chuyện hài hước.

Một trong những lời bình châm biếm được nhiều người hưởng ứng nhất trên mạng Internet Nga (theo tác giả có thể dịch chưa sát nghĩa và lo sợ nó có thể bị biến mất):

“Chúng tôi đã may mắn vì Alina Maratovna (Kabaeva, cựu vận động viên thể dục nhịp điệu, có một cơ thể uyển chuyển đáng kinh ngạc, người được cho là bạn gái của Putin) đã không tranh cãi với Vladimir Vladimirovich (ông Putin), nếu không người Nga sẽ phải ghét phụ nữ.”

Hoặc lời bình bên cạnh một bức tranh có ý nghĩa tươi sáng chụp cây và quả quýt từ Bắc Phi, một loại trái cây được người Nga ưa chuộng trong những ngày lễ này: “Điều quan trọng là đừng làm hỏng mối quan hệ với Morocco trước thềm năm mới.”

Nhờ Internet mà trò chơi địa chính trị mang tầm vóc của điện Kremlin đã trở thành một chủ đề thú vị trên khắp đất nước, trong toàn nước Nga, từ phía nam đến Bắc Cực cho đến tận vùng Viễn Đông. Vì vậy lúc nền kinh tế Nga bị suy sụp không ai bất ngờ khi điện Kremlin chuyển hướng dư luận.

Một trong những sự chuyển hướng đó là Bảo tàng Yeltsin và quan điểm nhận xét về Tổng thống đầu tiên của nước Nga.

Ngay cả thời gian gần đây khi hỏi về vị Tổng thống đầu tiên của nước Nga bạn sẽ có ngay câu trả lời được lập trình sẵn: Tổng thống đầu tiên của nước Nga là Boris Yeltsin và nhóm của ông ta, những người cải cách theo dân chủ cấp tiến của những năm 1990 là những kẻ phá hủy nền công nghiệp nước nhà và là người “đẩy người Nga vào biển máu” trong cuộc chiến Chechnya.

Thậm chí lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov còn nói với tác giả bài báo trong một cuộc phỏng vấn vài năm trước đây rằng “”Yeltsin còn tồi tệ hơn cả Hitler”.

Thế nhưng mọi việc dường như đã thay đổi đó là vào một buổi chiều gần đây, ông Putin với tư cách cá nhân đã chính thức dập tắt những sự chỉ trích về người tiền nhiệm khi xuất hiện tại buổi lễ khai trương Bảo tàng Yeltsin và dùng những lời có cánh ca ngợi những phẩm chất cũng như những thành tựu của người tiền nhiệm.

Và mọi chuyện xảy ra cứ như có phép màu.  Đó là vào một buổi sáng tinh mơ cuối tháng mười, những cựu cố vấn quyền lực nhất của Kremlin còn gọi là “nhóm gia đình” cùng với bà vợ góa, con gái và con rể ông Yeltsin cùng hơn trăm người Moscow cùng trên một chuyến bay đến thành phố Yekaterinburg thủ phủ của vùng núi Ural. Hầu hết hành khách đều ăn mặc giản dị, một số người trong trang phục cổ điển, có cả những người đối lập với Putin. Trong suốt chuyến đi một ngày cùng một số người khởi xướng hành trình “một Noah Ark đến thăm khu bảo tàng nhà chính trị của Nga”. Nhà báo của The Daily Beast đã có cuộc trao đổi với một tác giả, một nhạc sĩ, một nghệ sĩ đương đại, các nhà phân tích chính trị, đầu sỏ chính trị, nhà hoạt động và nhà báo đã có quá trình nghiên cứu cả hai ông Yeltsin và Putin.

The Daily Beast đã phỏng vấn cựu cố vấn Kremlin Gleb Pavlovsky những hồi ức về ông Yeltsin. Pavlovsky trả lời quan điểm của Tổng thống quá cố “giữa an ninh cá nhân và tự do, ông thường chọn tự do”.

Irina Khakamada, một thành viên chủ chốt thuộc nhóm nghiên cứu của ông Yeltsin nói rằng “Kể từ khi Yeltsin ra đi. Nga vứt vào thùng rác toàn bộ hệ thống chủ nghĩa tự do và dân chủ của những năm 1990, khước từ tất cả các cuộc cải cách ưu việt của Yeltsin. Chỉ còn lại ký ức về sự minh bạch, tự do ngôn luận, nếu mọi người đến đây (Bảo tàng Yeltsin)  sẽ là nơi nhắc nhở chúng ta về sự tự do”.

Những nhận xét của họ có thể đúng. Yekaterinburg khác với hầu hết các thành phố của Nga. Thành phố này sôi động, đang phát triển nhanh chóng. Thị trưởng là nhà thơ, nhà sưu tập nghệ thuật và là nhà lãnh đạo xã hội dân sự Yevgeniy Roizman. Ông không phải là thành viên của đảng Nước Nga Thống nhất hiện đang thống trị bên trong điện Kremlin.

“Tôi có cái đầu của tôi, nó trên vai tôi và tôi có quan điểm riêng về những điều tôi muốn nước Nga đi lên”, Roizman thích nói.

Bảo tàng Yeltsin là một ví dụ lý tưởng của tự do ngôn luận và Roizman nói rằng ông sẽ mở rộng nó. Nơi đây sẽ trở thành một câu lạc bộ văn hóa và giáo dục cho thế hệ mới của Nga. Tầng trệt là nơi đặt một khẩu súng máy hạng nặng gác lên chiếc máy đánh chữ. Trên tường treo một bức chân dung của Gorbachev với một nốt son đỏ trên trán giống như người Ấn Độ. Cùng nhiều tác phẩm đương đại khác.

Có lẽ ông Putin sẽ bị trễ giờ khai trương. Ngày hôm đó Tổng thống Putin đến thăm một thị trấn yên tĩnh Nizhny Tagil, nơi đây có một nhà máy xe tăng khổng lồ.

Trong khi chờ đợi Tổng thống, những người từ Moscow tranh thủ bàn luận tại sao Putin cho phép Bảo tàng Yeltsin được tự do dân chủ, tự do ngôn luận và là trung tâm mở? Một số người trả lời rằng ông đã giữ lời hứa với “nhóm gia đình” và ông hy vọng một ngày nào đó sẽ có trung tâm giống như vậy mang tên ông. Nhà báo phát thanh Olga Bychkova đưa ra lời bình “ông ta phải nhận ra rằng ông sẽ khó có một gia đình, đám đông hạnh phúc và yêu thương như thế này để mở bảo tàng cho riêng mình.”

Công ty  Ralph Appelbaum Associates của Mỹ là nhà thiết kế cho Bảo tàng Yeltsin họ cũng  là nhà sáng tạo ta Newseum ở Washington, họ có kinh nghiệm và biết phải làm gì cho đẹp cùng vừa ý khách hàng. Nhiều khách tham quan đứng vòng tròn xung quanh căn phòng nhỏ trưng bày tiểu sử của Yeltsin từ thời Liên Xô và cho đến khi Liên Xô sụp đổ.

Cuối cùng thì ông Putin cùng đoàn tùy tùng đã đến. Tổng thống, Thủ tướng Dmitry Medvedev và vợ ông Yeltsin Naina Yeltsina đứng trước một đám đông đang trong cảm giác lâng lâng, hạnh phúc, rất xúc động bởi quy mô và ý tưởng về nhà bảo tàng hiện đại nhất của Nga.

Tổng thống Putin phát biểu “đây không chỉ là một bằng chứng để kỷ niệm về Tổng thống đầu tiên của nước Nga mà trung tâm này còn có ý nghĩa để phản ánh về lịch sử của toàn bộ kỷ nguyên.”

Có một người không thể tham dự đó là Boris Nemtsov, ông đã bị sát hại trong tháng hai vừa qua. Cùng với Yeltsin, Nemtsov và những người khác đã gỡ lá cờ Liên Xô thay thế bằng lá cờ Nga.

Ảnh của ông Nemtsov được treo trên tường của Bảo tàng Yeltsin, cùng với rất nhiều bức chân dung khác của các nhà dân chủ tận tụy nhất của Nga, những người mà từ “tự do” không thể nói hết về họ.

Putin đã ở Yekaterinburg chỉ để tỏ lòng kính trọng của mình? Hoặc ông muốn thoát ra khỏi ký ức? Hoặc ông nhận ra rằng trong bối cảnh có rất nhiều mâu thuẫn cách tốt nhất là thực hiện lời hứa như để báo đáp những gì mà Tổng thống đầu tiên đã tạo dựng nên Putin của ngày hôm nay? Không có câu trả lời chính xác.

Đức Dũng