Vào đêm thứ năm tuần trước những  người đàn ông bịt mặt trang bị vũ khí đã kiểm soát bất hợp pháp văn phòng của Ukrtransnafta. Đây là công ty dầu khí quốc doanh và ông Kolomoisky là cổ đông thiểu số. Đầu sỏ chính trị được ví như “võ sĩ quyền Anh” vì những phát ngôn như những tay anh chị thứ thiệt. Với tuyên bố “nếu tôi muốn 2.000 người vũ trang sẽ tiến về Kiev trong vài giờ”, mặc dù chỉ là lời nói xuông nhưng với hành động thách thức chính quyền khi lợi ích cá nhân bị đe dọa sẽ là những điều bất lợi đối với xã hội Ukraine trong thời điểm chiến tranh.

Ngày hôm nay ông đã nhận được trát sa thải từ Tổng thống Poroshenko và hai quan chức cao cấp trong Ban tình trạng khẩn cấp Ukraine bị bắt ngay trong cuộc họp chính phủ.

Có nhiều góc độ nhìn nhận ví dụ như: Đây là sự thanh trừng giữa các phe nhóm, thậm chí có người còn đồn đoán rằng do Ngân hàng privatbank đã phong tỏa tài sản của ông Poroshenko… tuy nhiên với cách nhìn nhận đa chiều và khách quan tôi không cho là như vậy.

Ông Kolomoisky là người luôn hô hào chính quyền Ukraine tăng thêm quyền lực cho các khu vực tại miền Đông trong đó có tỉnh  Dnipropetrovsk. Sự tăng quyền tự chủ có nghĩa những khu vực này sẽ tương tự như một bang của Ukraine, giống như Crimea. Người đứng đầu khu vực sẽ không phải do Kiev bổ nhiệm mà sẽ thông qua cuộc bỏ phiếu của địa phương, ngân sách sẽ tự thu, tự chi tất nhiên sẽ có sự hỗ trợ từ nhà nước. Điều này làm dấy lên sự lo ngại những người có tiền sẽ mua phiếu bầu và chính quyền không thể can thiệp khi họ đi ngược lại với lợi ích quốc gia. Bản thân Ukraine là quốc gia tham nhũng khủng khiếp, tuy đã có Tổng thống mới nhưng vì chiến tranh và chân rết của chính quyền cũ còn nguyên nên vấn nạn tham nhũng vẫn đang hành hoành. Chính vì vậy những người như ông Kolomoisky đang chống lại tiến trình cải cách. Tiến trình này là sự sống còn đối với Ukraine khi nó là điều kiện để cho các tổ chức quốc tế trong đó có tổ chức tín dụng cung cấp gói cứu trợ cũng như xây dựng đất nước Ukraine theo đường lối của phương Tây. Trong năm ngoái và đầu năm nay IMF đã nhiều lần phàn nàn về tiến độ chậm chạp trong việc thực hiện cải cách của chính phủ. Trong khi đó tất cả các tổ chức tín dụng quốc tế hay những nhà đầu tư đều dựa vào đánh giá của IMF trong việc cung cấp tài chính và đầu tư tại Ukraine, có nghĩa rằng IMF là chìa khóa để mở của thị trường Ukriane.

Về đội quân tình nguyện: Đã có những cáo buộc về sự lạm dụng của đội quân tình nguyện mà đứng đằng sau là những tài phiệt. Ukraine đã vật lộn để xây dựng lại quân đội trong gần 1 năm nay. Trong những ngày đầu của cuộc xung đột các tiểu đoàn tình nguyện là nhân tố chính trong việc bảo vệ lãnh thổ. Cho đến thời điểm hiện tại quân đội Ukraine từ 40 nghìn đã tăng lên 250 nghìn binh sĩ. Quân đội chỉ có súng tiểu liên và những khí tài lạc hậu bị hỏng hóc đến nay đã được trang bị tương đối hiện đại vì vậy vai trò của các tiểu đoàn tình nguyện không còn quan trọng như thời điểm vào năm 2014.

Hoa Kỳ đã từ chối cung cấp vũ khí phòng thủ gây chết người cho Ukraine, sự từ chối này vô tình là đòn cấm vận vũ khí đối với Ukraine. Vì sao? Nhiều nhà phân tích cho rằng nếu Hoa Kỳ cung cấp vũ khí sẽ chọc giận Nga và tạo ra lý do cho Nga công khai cuộc chiến tấn công Ukraine. Tuy nhiên không hoàn toàn như vậy. Hiện nay sự phối hợp giữa tiểu đoàn tình nguyện và quân đội Ukraine không ăn ý vì một bên là tự phát và một bên là quân đội chính quy, chỉ huy khác nhau thậm chí không nghe lời nhau, điều này đã được chứng minh tại Ilovaysk và Debaltsevo. Luật về cung cấp vũ khí của Mỹ cực kỳ chặt chẽ giữa chính phủ và các tập đoàn sản xuất vũ khí. Ví dụ vũ khí Mỹ ít bị làm nhái, thậm chí họ cung cấp nguyên bản cho các đồng minh có nghĩa vũ khí của Mỹ và đồng minh đều như nhau. Vì đã có sự giao kèo giữa bên mua và chính phủ Mỹ.

Việc cung cấp vũ khí cho Ukraine điều làm Mỹ lo lắng nhất là nó có thể sẽ hình thành chợ đen về buôn bán vũ khí và làm lộ bí mật quân sự. Ukraine sẽ không thể đảm bảo chắc chắn rằng bí mật sẽ được bảo mật mà còn có thể bị đối phương thu thập. Việc những tiểu đoàn tình nguyện cũng có nhiều người cực đoan điều này là tất yếu nên Ukraine cũng không thể đảm bảo vũ khí của Hoa Kỳ sẽ được dùng đúng như trong cam kết mà có thể bị lạm dụng bắn giết bừa bãi (điều này bị cấm trong luật buôn bán vũ khí của chính phủ Hoa Kỳ).

Vì vậy tuyên bố của Tổng thống Ukraine hợp nhất lực lượng tình nguyện và quân đội Ukraine ngoài sự thống nhất đồng bộ hiệu quả trong chiến đầu mà còn dọn đường để Mỹ cung cấp vũ khí.

Ukraine sẽ hòa bình chắc chắn là vậy khi đó những người trong quân đội xuất ngũ trở về địa phương, vũ khí sẽ được giao nộp lại cho đơn vị như vậy việc kiểm soát vũ khí sẽ rất rõ ràng. Với tiểu đoàn tình nguyện sẽ không ai có thể đoán biết được họ có bao nhiêu khẩu AK, bao nhiêu quả mìn, bao nhiêu tên lửa diệt tăng được mang theo khi họ rời khỏi chiến trường. Điều này làm dấy lên sự lo ngại khi vũ khí trong tay những người có tư tưởng cực đoan. Họ có thể họ sẽ lập ra những băng đảng, thậm chí là công ty đòi nợ thuê hay thực hiện đơn đặt hàng, sẽ làm rối loạn xã hội, gây hoang mang và căng thẳng đối với dân chúng và là sự nhức nhối cho chính quyền. Vào tháng 4 năm 2014 người dân đã phát hoảng khi những thanh niên vào quán cà phê đặt lên bàn khẩu AK. Chắc chắn khi đó sẽ hình thành chợ đen cung cấp vũ khí. Việc hợp nhất giữa tiểu đoàn tình nguyện và quân đội cũng nhằm bảo đảm việc kiểm soát vũ khí chặt chẽ hơn và triệt để hơn cũng như phòng tránh những rắc rối và tệ nạn cho xã hội.

Những nhà phân tích cho rằng nếu chiến tranh xảy ra trên diện rộng cải tổ thực sự là bài toán khó đối với chính quyền nhưng chỉ một vài điểm nóng thì chính quyền Ukraine không thể vin vào lý do này để lừng khừng trong việc cải tổ.

Ukraine đang từng bước cải tổ và tuyên chiến với nạn tham nhũng. Trong những ngày gần đây là những bước đi đầu tiên, chúng ta hoàn toàn có quyền hy vọng vào một chính phủ làm việc hiệu quả, đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu. Họ buộc phải làm nếu họ muốn tồn tại và đưa đất nước đi lên vì bên cạnh họ luôn có sự giám sát của các tổ chức quốc tế, chuyên gia và nhân dân Ukraine. Tất nhiên trong thời chiến kinh tế rất khó khăn và đang đứng bên bờ vực sụp đổ nhưng khi hòa bình nếu chính phủ tuân theo những cam kết với IMF, làm theo những chuyên gia hàng đầu về kinh tế chắc chắn họ sẽ vực lại nền kinh tế Ukraine phát triển, sẽ có những nhà đầu tư thấy thú vị khi làm ăn trên mảnh đất Ukraine. Hàng hóa sẽ trở nên rẻ hơn đối ngành nhập khẩu vì hiện nay giá hàng đắt một phần nhỏ vì sự mất giá của đồng nội tệ phần lớn là do tham nhũng từ các cơ quan công quyền như thuế vụ, hải quan…

Balan đã chiến đấu hơn 10 năm mới dẹp được nạn tham nhũng trong ngành hải quan, Rumani đã thành lập ủy ban chống tham nhũng sẽ bỏ tù bất kỳ ai kể cả Thủ tướng, đại biểu quốc hội nếu họ tham nhũng. Ukraine có thuận lợi hơn khi trải qua cuộc chiến tranh ý thức về việc xây dựng đất nước sẽ tốt hơn, niềm tự hào dân tộc sẽ là động lực cho tất cả công dân Ukraine vực dậy nền kinh tế. Toàn thế giới ủng hộ Ukraine, các chuyên gia giỏi nhất đều đứng bên cạnh chính phủ. Chúng ta hoàn toàn có quyền tự tin rằng đất nước Ukraine sẽ đứng lên mạnh mẽ, sẽ phát triển bền vững và sẽ xây dựng thành công chính phủ minh bạch.

 Dương Chuyên

 

• "Cái đinh ba" của Poroshenko - dành cho Tổng thống Zelensky
• Đối với Ukraina, chiến thắng của Trump sẽ hữu ích hơn nhiều so với sự thành công của Clinton
• Vlad Ross: dự báo cho Ukraina vào cuối năm 2016
• Ukraina cần có một "máy chém" đối với  các chính trị gia thuộc thế hệ cũ - chuyên gia
• Điều gì sẽ xảy ra với Ukraina sau cuộc bầu cử
• Poroshenko cảnh báo, việc bắt giữ Korban sẽ chưa dừng lại