Cuộc khủng hoảng tại Ukraine đã đẩy tỷ lệ lạm phát trong năm nay có thể lên tới 45.8% sau khi lạm phát phi mã trong tháng ba lên 10.8% , theo số liệu thống kê mới nhất của văn phòng chính phủ.
Lạm phát trong tháng Giêng là 3,1%, trong tháng Hai là 5,3%. Biểu đồ cho ta thấy đường cong lạm phát đang tăng dần.
Sau một năm xung đột vũ trang giữa quân đội Ukraine và phiến quân ly khai tại vùng công nghiệp miền Đông Ukraine đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng tồi tệ với sự kết hợp của tiền tệ, ngân sách, công nghiệp, ngân hàng và năng lượng. Cuộc khủng hoảng sẽ làm Ukraine phụ thuộc hơn vào các tổ chức cho vay quốc tế nước ngoài trong nhiều thập kỷ.
Ngành công nghiệp nặng quan trọng tại phía đông đã bị thiệt hại nghiêm trọng với sản lượng giảm 1/5, tuy nhiên điều làm tổn hại nhất là sự suy giảm mạnh của giá thép.
Ngoài ra các nhà đầu tư nước ngoài đã rời khỏi quốc gia cộng với giá trị đồng Hrivna giảm 50% kể từ đầu năm.
Đầu năm 2015 lượng dự trữ ngoại hối chỉ còn 6,5 tỷ USD. Giá các mặt hàng thực phẩm, rau quả, lương thực tăng lên 90-100% so với cùng kỳ năm ngoái. Chiến sự vẫn tiếp diễn và chưa có hồi kết. Gia dịch vụ dân sinh tăng từ 2-4 lần. Trợ cấp bị cắt giảm. Tiền vay của IMF dùng để thanh toán nợ cho nước ngoài và chi trả cho chính phủ và mua sắm vũ khí.
Những người dân hầu như mặc lại quần áo cũ và không thể thống kê hết những khó khăn mà họ đang trải qua. Vậy Ukraine sẽ tồn tại như thế nào khi lương không tăng hoặc chỉ tăng không đáng kể thậm chí còn bị nợ?
Những cánh đồng hoa hướng dương trải dài đến tận chân trời
Về nhà nước Ukraine
Đồng nội tệ mất giá: Sẽ làm đồng USD trở nên có giá trị khi lương không tăng. Lượng ngoại tệ dự trữ và vay từ các tổ chức quốc sẽ có giá hơn rất nhiều. Ví dụ lương căn bản của người lao động năm 2013 là xấp xỉ 380USD tương đương 3000 Hrivna. Theo tỷ giá hiện nay 380 USD tương đương 9614 Hrivna. Như vậy 380 USD nhà nước sẽ trả được ba tháng lương cho người lao động. Mặc dù xuất khẩu của Ukraine bị tụt giảm mạnh nhưng giá trị đồng USD mang lại sẽ bằng đúng với lượng tiền nội tệ trong những năm trước. Ví dụ năm 2013 xuất khẩu của Ukraine 1 USD thì trong năm 2014 họ chỉ cần xuất khẩu 0,4 cent là bằng đúng giá trị Hrivna hiện tại.
Ngân hàng nhà nước trở thành nhà buôn ngoại tệ lớn nhất: Thị trường tiền tệ rất nhạy cảm về thông tin như chiến tranh, xung đột leo thang… sẽ làm đồng nội tệ càng mất giá (nên nhớ tất cả những thông tin về chiến sự, tổ chức tín dụng quốc tế cung cấp tiền… chỉ có nhà nước mới biết rõ) trong những lúc này nhà nước tung USD ra bán. Sau khi chiến sự giảm nhiệt nhà nước tung Hrivna ra mua USD. Sự chênh lệch về tỷ giá sẽ là một khoản tiền lớn đối với chính phủ. Vì nguyên tắc ngành xuất nhập khẩu của Ukraine vẫn hoạt động và các tổ chức này vẫn cần lượng ngoại hối để thanh toán quốc tế.
Tăng cao tuổi hưu (mới chỉ đưa vào dự luật): Việc kéo dài tuổi hưu sẽ giảm lượng tiền chi trả lương hưu trong khoảng thời gian nào đó. Hiện tại Ukraine tăng tuổi hưu lên 5 năm có nghĩa lượng lao động hiện nay 5 năm sau mới được lĩnh lương hưu mà không phải tuyển thêm lao động mới. Ví dụ theo luật cũ người 60 tuổi sẽ về hưu trong năm 2015 thì đến năm 2020 họ mới được nghỉ và được lĩnh tiền lương hưu. Nếu độ tuổi 60 về hưu chính phủ Ukraine sẽ phải thanh toán lương hưu cho họ vào năm 2016 cùng trong thời gian đó phải tuyển thêm nhân sự mới. Như vậy trong năm 2016 chính phủ phải thanh toán 2 lần lương: Lương cho nhân sự mới và lương hưu việc này sẽ được lui lại đến năm 2020.
Cắt giảm trợ cấp: Trong những năm qua chính phủ phải trợ cấp về dịch vụ dân sinh. Việc cắt giảm trợ cấp sẽ giảm gánh nặng cho chính phủ. Gánh nặng hiện tại sẽ do cả chính phủ và người dân gánh. Như trợ cấp về khí đốt lên tới 7,5% GDP cộng với các khoản trợ cấp xã hội khác như cho giáo dục, y tế, dịch vụ dân sinh lên tới 10% GDP.
Crimea 3,5 triệu và Don Bass 4 triệu người không nhận được tiền lương: Hàng năm chính phủ phải trợ cấp cho hai vùng này lên tới hàng tỷ USD. Từ khi Crimea bị Nga sáp nhập và vùng miền Đông tự ý ly khai nhà nước không phải chi trả các khoản này (những người muốn nhận lương hưu phải đến vùng khác, không phải ai cũng đi được)
Nếu ngành nông nghiệp của Ukraine được các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư lương lúa mì thu hoạch sẽ cung cấp đủ cho cả châu Âu
Tư nhân
Những người già nợ tiền dịch vụ nhà nước có những hộ gia đình nợ lên tới 10 nghìn đô la: Nhiều người già ở trong những căn hộ không có khả năng chi trả (hoặc không muốn chi trả) họ nợ tiền của dịch vụ nhà nước triền miên trong khoảng thời gian có khi cả mươi năm. Như vậy điện, nước sưởi ấm vẫn được dùng mà chưa phải thanh toán.
Lượng kiều hối vũ khí bí mật của thu nhập người dân : Người dân Ukrane khoảng hơn 3 triệu đi lao động trên khắp thế giới hàng năm họ gửi về nước khoảng 5 tỷ USD. Tất nhiên trong số kiều hối đa phần là gửi cho người nhà. Lượng tiền này sẽ bảo đảm cho những người có người thân lao động tại nước ngoài. Lượng ngoại hối này sẽ được bán trên thị trường tiền tệ Ukraine, giảm cán cân về thiếu hụt ngoại tệ, tăng sức mua hàng hóa.
Nền kinh tế ngầm: Nền kinh tế ngầm của Ukraine khoảng 50% GDP. Có nghĩa lượng hàng hóa và tiền tệ không được thống kê lên tới hàng chục tỷ USD. Như vậy nhà nước hoặc các tổ chức không thể thống kê chính xác người dân Ukraine có bao nhiêu tiền.
Tự sản xuất lương thực thực phẩm: Đất nông nghiệp của Ukraine được đánh giá là mầu mỡ nhất thế giới nên hàng năm không những cung cấp lương thực đủ cho người dân mà còn xuất khẩu. Giá lương thực thực phẩm rẻ bằng 20-30% so với Việt nam. Điều này nói lên chi phí cho cuộc sống rẻ và dễ chịu.
Giá dịch vụ dân sinh: Mặc dù nhà nước cắt giảm trợ cấp nhưng giá dịch vụ dân sinh vẫn rẻ (thống kê bên dưới).
Những dịch vụ cờ bạc cá độ: Đây là dịch vụ ngầm nhiều người mất nhưng có nhiều người được. Nhiều người thu nhập bằng hình thức này.
25 Hrivna có thể đủ ăn và 35 Hrivna đủ ăn thoải mái trong một ngày (1Hrivna bằng 780 Vn đồng).
1 kg xương 5Hrivna. Bánh mỳ 400 gram: 6,25 kopec, khoai tây, cà rốt: 5 Hrivna. Thêm bơ, vài quả dưa chuột, xalat hoặc dưa bắp cải muối, có thể thêm 1 quả táo tổng cộng chỉ 25 Hrivna. Thêm 10 Hrivna có thể thêm cá, hoặc mỡ muối.
Trẻ con học ở trường trung bình 500 Hrivna một năm đóng góp cho trường. Tiền ăn (nhà nước đã cắt khẩu phần cho học sinh) 10 Hrivna một ngày.
Điện, gas, nước (không tính sưởi ấm) một căn hộ 72 m2 nếu dùng nhiều cũng chỉ khoảng 300-400 Hrivna.
Trong những năm trước người dân thường mua những đồ xa xỉ, cuối tuần tổ chức đi dã ngoại, hè đi nghỉ biển. Nhiều người mua những đồ uống đắt tiền rượu ngoại nhập nhưng trong từ khi khủng hoảng đại bộ phận chuyển sang uống bia. Bia Ukraine rẻ nhất thế giới, loại ngon (tất nhiên hơn bia hơi Hà nội) Avalon 2,5l, 4,5 độ có giá 24,40 kopech. Hiện tại vì điều kiện khó khăn nên những nhu cầu của đại bộ phận giảm xuống, người dân phải thắt lưng buộc bụng dành tiền cho những nhu cầu cấp thiết trong cuộc sống. Những người nông dân Ukraine miễn dịch với đói nghèo toàn bộ họ tự túc tự cấp: Tự nuôi gia cầm, trồng trọt, nhiều nhà có bò sữa, dê sữa và nuôi cả ong lấy mật.
Khi bạn đi làm chỉ cần trong túi bạn có 50 Hrivna (trong đó trả tiền cho phương tiện công cộng 10 Hrivna) bạn sẽ không sợ đói và không sợ thiếu cà phê hoặc chè để uống.
Tất cả những thống kê trên đây có thể chưa đủ nhưng phần nào giải thích cho những thắc mắc là người dân Ukraine sống ra sao khi đất nước đang trong tình trạng chiến tranh, khủng hoảng về kinh tế, kiệt quệ về tài chính vẫn sống được.
Dương Chuyên
Trả lời