Thực hiện Nghị định 134 ngày 14/11/2006 của Chính phủ về quy định chế độ cử tuyển vào các cơ sở giáo dục trình độ đại học (ĐH), cao đẳng (CĐ), trung cấp (TC); từ năm 2007 đến nay, tỉnh Quảng Nam đã cử 1.372 người theo học, trong đó phần lớn là học ĐH với 1.087 người.

Địa phương được cử đi học nhiều nhất là huyện Nam Trà My với 280 hịc sinh, Tây Giang 241, Bắc Trà My 202, Nam Giang 189, Phước Sơn 161… Với đối tượng chính là người dân tộc thiểu số, người Cơtu chiếm đông nhất với tỷ lệ 34,4%, tiếp theo là Ca Dong 19,5%…

Theo Sở Nội vụ Quảng Nam, trong 8 năm thực hiện chính sách đầu tư nguồn cán bộ cho miền núi, đã có 408 người tốt nghiệp (216 ĐH, 171 CĐ và 21 TC), trong đó đã phân công công tác được 264 người; 759 người còn đang theo học, số bỏ học giữa chừng là 205 người.

Qua đánh giá của Sở Nội vụ, các địa phương thực hiện khá tốt công tác tiếp nhận, phân công công tác đối với học sinh, sinh viên cử tuyển tốt nghiệp ra trường như Đông Giang, Phước Sơn, Tây Giang, Nam Trà My, Bắc Trà My. Nhiều sinh viên cử tuyển sau khi được tuyển dụng đã đáp ứng yêu cầu công tác, trở thành cán bộ chủ chốt của nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương.

Tuy nhiên, thực tế đào tạo cử tuyển trong thời gian qua cho thấy, một thực trạng đáng báo động là hiện nay nhiều người sau khi tốt nghiệp rồi… thất nghiệp do không được địa phương tiếp nhận, bố trí công tác. Trong số 408 người tốt nghiệp tính đến cuối năm 2014 đã có đến 35% với 144 người hiện vẫn chưa có việc làm, gồm 92 ĐH, 45 CĐ, 7 TC. Đây là một tỷ lệ khá lớn, gây lãng phí tiền bạc, công sức của người học và tạo tâm lý không tốt.

Huyện Bắc Trà My có 206 người đi học cử tuyển tại các Trường ĐH, CĐ, TC trong cả nước, hiện đã có 54 sinh viên tốt nghiệp. Ngay sau đó, huyện đã tiếp nhận, bố trí được công việc cho 37 người. Điều đáng mừng là trong khi chờ chỉ tiêu biên chế, huyện bố trí 300 triệu đồng từ nguồn kinh phí của huyện để hợp đồng.

Tương tự, huyện Nam Giang cũng bố trí được công việc cho 31 người tốt nghiệp, nhưng hiện nay vẫn còn 67 người (34 ĐH và 33 CĐ) thất nghiệp. Huyện Tây Giang đã bố trí công việc được cho 47 người, nhưng vẫn còn 20 người đang thất nghiệp.

Một số huyện khác như Phước Sơn, Nam Trà My cũng gặp nhiều khó khăn trong việc phân công công tác cho người học cử tuyển ra trường. Theo lý giải của các địa phương, lý do dẫn đến việc nhiều người sau khi tốt nghiệp không được tiếp phận là vì một số em tự ý chuyển đổi chuyên ngành học không phù hợp với nhu cầu tuyển dụng của huyện dẫn đến việc không thể bố trí công tác. Một nguyên nhân khác cũng quan trọng không kém được nhiều địa phương phản ánh là vì huyện không còn chỉ tiêu biên chế.

Nhiều ý kiến góp ý cho rằng, cần phải thay đổi cách chọn lọc đưa học sinh đi học cử tuyển để sau khi tốt nghiệp ra trường đạt chất lượng hơn, nên chọn học sinh có học lực khá trở lên, chứ học sinh học lực trung bình không bắt kịp chương trình ĐH.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Quảng Nam, từ năm 2007 đến nay tỉnh đã chi hơn 66 tỷ đồng cho đào tạo cử tuyển, trong đó riêng 2 năm 2013–2014 chi gần 30 tỷ đồng. Điều này chứng tỏ mặc dù tỉnh còn nghèo nhưng rất quan tâm đến công tác đào tạo cử tuyển, góp phần tạo nguồn cán bộ người dân tộc thiểu số cho các địa phương miền núi, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ.

Tuy nhiên, chất lượng HSSV hệ cử tuyển còn thấp, năng lực còn hạn chế nên chưa đáp ứng được công việc khi được sử dụng; đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu; việc bố trí phân công công tác đối với người học cử tuyển ra trường gặp nhiều khó khăn, gây lãng phí lớn...

Để tăng cường chất lượng sinh viên hệ cử tuyển, tỉnh Quảng Nam yêu cầu các huyện cần chủ động xây dựng kế hoạch, đăng ký nhu cầu đào tạo ĐH, CĐ, TCCN gắn với nhu cầu địa phương. Rà soát số HS-SV hệ cử tuyển đã tốt nghiệp, sẽ tốt nghiệp trong thời gian đến để có kế hoạch bố trí; đồng thời tạm dừng việc cử tuyển đối với các ngành nghề chưa thật sự cần thiết ở địa phương..