Tổng thống Vladimir Putin đã áp đặt quyền lực lên mọi ngõ ngách của nước Nga ngoại trừ một một khu vực: Chechnya cụ thể là lãnh đạo Kadyrov thường không đếm xỉa đến các luật lệ và quy tắc chi phối tới nước Cộng hòa này.

Putin hiện đang cố gắng kiềm chế Kadyrov và nhắc nhở ông rằng “ai là ông chủ”. Việc bỏ rơi lãnh đạo Chechnya sẽ có nguy cơ tái bùng phát một cuộc nổi dậy của người Hồi giáo mà trong quá khứ Kadyrov đã giúp ông chủ điện Kremlin dập tắt. Ông cũng là một cựu phiến quân Hồi giáo sau đó đã giúp Putin cai trị khu vực luôn trong tình trạng hỗn loạn ở vùng Bắc Caucasus (chủ yếu là người Hồi giáo) của Nga từ năm 2007, đồng thời thề nguyện trung thành với Tổng thống Putin.

Những điều nêu trên đã làm ông Putin phải nhắm mắt làm ngơ trước sự bướng bỉnh và ngỗ ngược của Kadyrov như thực thi luật hà khắc của đạo Hồi về đức hạnh. Làm Kremlin lúng túng xử lý trước các cuộc bạo lực ngôn ngữ đối với các chính trị gia đối lập hay các phương pháp chống lại các nhóm nổi dậy nhân quyền bằng vi phạm nhân quyền.

Kadyrov đã khéo léo giới thiệu về bản thân cho nhiệm kỳ sắp tới với Điện Kremlin thông qua các tuyên bố đến những người đối lập vì nhà lãnh đạo Chechnya 39 tuổi sẽ phải rời chức vụ vào tháng Tư và ông cần Putin ủng hộ để tiếp tục thêm nhiệm kỳ nữa.

“Đã từ rất lâu có nhiều cuộc tranh luận về Kadyrov được làm mọi thứ theo cách riêng của mình. Thành phần chóp bu của Moscow đã ngày càng phụ thuộc vào Chechnya cho đến phụ thuộc vào Putin”. Alexander Baunov thuộc Center Carnegie Mátxcơva cho biết.

Trong tháng Hai khi được hỏi điều gì sẽ tiếp tục với Kadyrov khi nhiệm kỳ của ông kết thúc, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói rằng việc này do Tổng thống quyết định “ai sẽ là người lãnh đạo Chechnya”.

“Cơ cấu giữa các vùng có sự khác biệt? Chúng ta đừng quên rằng đây (Chechnya) là một khu vực của Liên bang Nga, phải tuân thủ theo luật của Liên bang Nga”.

Khi phóng viên gọi điện hỏi phát ngôn viên của chính phủ Chechnya về hạn mãn nhiệm của Kadyrov đã không được trả lời bình luận.

Lệnh của Moscow

Kadyrov và người cha Akhmad là những phần tử nổi dậy đòi ly khai đã chiến đấu chống lại Moscow ở Chechnya trong những năm 1990. Gia đình ông đã chuyển sang ủng hộ Moscow và Akhmad Kadyrov trở thành lãnh đạo Chechnya vào năm 2003 tuy nhiên ông đã bị ám sát bằng bom năm 2004 và con trai ông khi đó đang đứng đầu lực lượng an ninh đã được chuẩn bị tiếp nhận thay thế.

Việc khôi phục đất nước sau chiến tranh được nhà nước Nga cung cấp tài chính. Đất nước đã thay đổi, thành phố hiện nay có nhà thờ Hồi giáo lớn nhất châu Âu, một sân bóng đá trị giá nhiều triệu đô la cùng những tòa nhà chọc trời phức hợp hiện đại. Những cư dân Chechnya đã chứng kiến sự đổi thay của thành phố, sự bình yên và họ xem rằng đây là thành quả lãnh đạo của Kadyrov.

Tuy nhiên dưới sự cai trị của ông, Chechnya sống theo luật riêng của họ, mặc dù hầu hết các lãnh đạo tại đây đây đều nằm trong sự tính toán của Kremlin. Đó là sự bất thường trong hệ thống cứng nhắc của những quy tắc được xây dựng bởi ông Putin.

Chính quyền Chechnya buộc phụ nữ phải dùng khăn che đầu nơi công cộng, trong các văn phòng nơi làm việc và không truy tố những hành vi quấy rối phụ nữ nếu họ bị coi là ăn mặc “khiếm nhã”, theo báo New York dựa trên báo cáo của tổ chức Human Rights Watch. Đây là những gì trái với luật của Nga về tôn giáo.

Theo tin tức từ truyền thông Nga, nhiều lần khi các nhân viên thực thi pháp luật Liên bang Nga vào Chechnya để truy bắt nghi phạm đã bị những người vũ trang trung thành với Kadyrov chặn lại.

Nhà lãnh đạo chiến binh

Phong cách của Kadyrov khiến cho một số quan chức trong điện Kremlin không bằng lòng. Vì ông trái với những nguyên tắc cơ bản của toàn liên bang khi thể hiện mình trong vai trò của một nhà lãnh đạo chiến binh có nhiệm vụ phát huy bản sắc dân tộc Hồi giáo và của Chechnya trong nước Nga.

Ông đã tham dự đám cưới của một cảnh sát trưởng địa phương trung niên với một cô gái 17 tuổi vào năm ngoái. Vụ việc được xem là phù hợp với luật lệ ở Chechnya nhưng trái với các chuẩn mực xã hội của các khu vực khác và trái với luật của Nga.

Tài khoản cá nhân của ông trên Instagram được đưa lên những hình ảnh lẫn lộn từ các cuộc họp chính thức, các tấm hình chụp với hổ, sư tử, cầu nguyện, tập gym và tham dự các trận đấu quyền anh. Có đôi lúc ông mặc bộ đồ thể thao, hay rằn ri. Ông rất thích chụp ảnh cùng sư tử là vật nuôi của ông.

Vào tháng Mười Hai năm ngoái, một người phụ nữ Chechnya, Ayshat Inayeva, đã viết trên mạng truyền thông xã hội nói về những người nghèo khổ trong khi đó bộ sậu của Kadyrov vẫn sống xa hoa. Ngay sau đó Kadyrov đã dẫn Inayeva cùng chồng đến văn phòng của mình đưa cho bà một bộ đồ xuyền xoàng và sau đó hình ảnh được đưa lên đài truyền hình Chechnya.

Các nhà hoạt động nhân quyền nói rằng có những mờ ám xung quanh hoạt động của Kadyrov. Họ chỉ ra trường hợp tử vong, mất tích và bị tra tấn của các nhà đối lập và các đối thủ của Kadyrov cùng cáo buộc các lực lượng trung thành với Kadyrov phải chịu trách nhiệm. Nhưng ông đã phủ nhận những điều đó.

Ông cũng nằm trong danh sách trừng phạt của phương Tây khi ủng hộ mạnh mẽ đối với phiến quân ly khai do Nga hậu thuẫn tại miền Đông Ukraina và ủng hộ Nga sáp nhập bán đảo Crimea từ Ukraina vào năm 2014.

Sự kiên nhẫn của Moscow với Kadyrov đã gặp thách thức lớn nhất khi nhà đối lập Boris Nemtsov bị bắn chết vào tháng Hai năm ngoái lúc ông đi qua một cây cầu trước mặt điện Kremlin. Những người thân cận với điện Kremlin cho biết vụ nổ súng đã gây sốc cho Putin vì hành động này ám chỉ đến một người nào đó đang hoạt động ngoài tầm kiểm soát  ngay trước mũi của ông.

Kadyrov phủ nhận ông hoặc phụ tá của mình đã tham gia vào vụ này, nhưng ông lại biểu dương một trong các nghi phạm Zaur Dadayev, một cảnh sát Chechnya là một “người yêu nước thật sự” ngay sau khi Dadayev đã bị bắt.

Sự lạnh nhạt của Kremlin

Kể từ khi giết Nemtsov, Kadyrov cảm nhận được thái độ lạnh nhạt của Kremlin đối với ông, theo Yekaterina Shulman, một nhà khoa học chính trị tại Học viện Khoa học Nga của Viện Khoa học Xã hội.

Kadyrov tin rằng “ai đó đang ton hót, nói xấu vào tai Tổng thống, mục đích là cố gắng thuyết phục ông chủ điện Kremlin để thay thế Kadyrov ở Chechnya”, Shulman đã viết trong tạp chí Slon của Nga. Nhà lãnh đạo Chechnya đã cảm nhận được sự không an toàn cho vị trí của mình.

Sau đó ông đã đưa ra các cuộc tấn công gay gắt đối với những người đối lập Nga và đưa nhà lãnh đạo đối lập vào tầm ngắm của súng bắn tỉa. Một số nhà bình luận nói rằng ông làm điều đó để thể hiện lòng trung thành với Tổng thống Putin.

Vào tháng Giêng hàng ngàn người tập trung tại thủ đô Grozny – Chechnya để biểu tình ủng hộ Kadyrov. Theo chính quyền địa phương đây là hành động tự phát của người dân mặc dù một số người đi biểu tình nói rằng họ bị ép buộc.

“Hôm qua trưởng khoa của chúng tôi nói hôm nay chúng tôi sẽ nghỉ học và tập trung trên quảng trường trung tâm lúc 10 giờ sáng để biểu tình. Họ phát cho chúng tôi băng rôn có dòng chữ “Ramzan là một người yêu nước.” Zaza một sinh viên nói trong ngày biểu tình.

Một yếu tố khác tăng thêm cảm giác bất an đối với Kadyrov là Chechnya nhận các khoản trợ cấp của Liên bang ít đi. Nguyên nhân do kinh tế Nga bị suy thoái buộc Moscow phải cắt giảm chi tiêu. Moscow vẫn luôn hào phóng đối với Chechnya, hàng năm trợ cấp từ chính phủ khoảng 40.000 rub một người ($ 575,73), trong khi đó ngân sách Liên bang dành cho những khu vực khác bình quân chỉ 10.000 rub một người. Hỗ trợ tài chính từ Moscow chiến khoảng 85% doanh thu của chính phủ Chechnya.

Nhưng hiện nay số tiền này đã bị giảm. Cụ thể trong năm 2011, trợ cấp của liên bang dành cho Chechnya là 69,5 tỷ rúp sang năm nay theo dự báo chỉ 48,5 tỷ rúp. Việc cắt giảm trên thực tế còn lớn hơn nếu tính tới yếu tố lạm phát vào năm ngoái là 12,9%.

“Tôi không loại trừ khả năng Kadyrov muốn khuấy động để ít nhất nguồn tài chính hỗ trợ cho Chechnya không bị giảm,” Magomed Akhmatov lãnh đạo đảng Cộng sản ở Chechnya nói trong cuộc biểu tình ở Grozny.

Nếu loại bỏ Kadyrov sẽ đem đến nguy cơ ông cùng lực lượng vũ trang chuyên nghiệp có thể sẽ bắt đầu cuộc nổi loạn làm bùng phát cuộc nổi dậy ở Chechnya.

Không có khả năng thay thế Kadyrov vì ở Chechnya. Trước đó Chechnya có một đối thủ duy nhất của Kadyrov ông Sulim Yamadayev là một chỉ huy quân sự nổi bật thân điện Kremlin tuy nhiên ông đã bị bắn chết tại Dubai vào năm 2009. Nhiều người cho rằng Kadyrov là chủ mưu tuy nhiên đã phủ nhận tham gia vào vụ việc này.

Hầu hết các nhà phân tích đều đồng ý rằng cuối cùng thì Putin vẫn phải chọn Kadyrov vì việc loại bỏ ông sẽ là một canh bạc quá lớn đối với ông chủ Điện Kremlin, hơn nữa về cơ bản Kadyrov vẫn phục vụ cho Kremlin.

Trong thời gian này ông Putin sẽ khiến Kadyrov phải chờ đợi  một quyết định cho nhiệm kỳ sắp tới. Một điều gì đó gợi lên một một thói quen của ông chủ Điện Kremlin chuẩn bị tung ra một kế hoạch mới nhằm tái khẳng định quyền lực của mình cùng khẳng định “tôi mới là ông chủ” đối với lãnh đạo Chechnya.

Đức Dũng

Nội dung được thực hiện dựa trên tham khảo nguồn tin từ tờ Reuters