Nga không phải là quốc gia mạnh như bạn nghĩ. Nền kinh tế của họ nhỏ hơn so với Hàn Quốc, người dân có cuộc sống nghèo khó hơn Kazakhstan, thua Phần Lan về công nghệ và ngân sách quốc phòng ít hơn so với Saudi Arabia.

Sau sự tan rã của Liên xô để lại phía sau một đất nước hỗn loạn và bức tường Berlin sụp đổ đã kéo danh tiếng của nước Nga đi xuống.

Một Boris Yelsin say xỉn lại là đại diện phù hợp cho một đất nước mà mức sống trung bình, tuổi thọ trung bình tụt giảm đáng kinh ngạc cùng sự hỗn loạn ngự trị xã hội trong 5 năm kể từ khi nước Nga ra đời. Có những cuộc đảo chính, nền công nghiệp sụp đổ, văn hóa tham nhũng hoành hành và biên giới thu hẹp (nước cộng hòa Chechnya tách khỏi Liên bang Nga). Sau thời kỳ chiến tranh lạnh, phương Tây bắt đầu viện trợ, thế giới kỳ vọng nước Nga đứng vào hàng ngũ những nước mới nổi như Brazil, Ấn Độ và Trung Quốc. Mặc dù vậy nước Nga dưới thời Yelsin vẫn yếu kém về mọi mặt.

Nhưng kể từ khi Vladimir Putin lên nắm quyền đã đánh dấu một sự thay đổi lớn trong vận may của Nga. Thế giới bắt đầu thấy một nước Nga thay đổi. Nhà lãnh đạo thường cởi trần để tạo nên một  thương hiệu mới cho bản thân và cho đất nước. Nước Nga mới của Putin đã trở lại mạnh mẽ một lần nữa.

Nước Nga tổ chức thế vận hội, chiến tranh với Georgia, sáp nhập Crimea, xâm chiếm Ukraina, thực hiện các chuyến bay bằng máy bay ném bom qua không phận Nato, xây dựng các căn cứ quân sự tại Bắc Cực, tuy nhiên đa phần đều dựa vào giá năng lượng ngất ngưởng. Nền kinh tế vẫn không có nhiều thay đổi, trì trệ, lạc hậu và tham nhũng.

Theo số liệu gần đây nhất của Quỹ Tiền tệ quốc tế, nền kinh tế Nga hiện nay có cùng quy mô như nước Úc, nhỏ hơn Hàn Quốc. Là một đất nước rộng lớn có nhiều tài nguyên khoáng sản trời phú, là một trong những nước xuất khẩu lớn nhất, nhưng hiện tại chỉ đứng sau Bỉ, Mexico và Singapore.

Người Nga cũng xếp vào loại nghèo, theo Ngân hàng Thế giới xếp hạng GDP của Nga trên đầu người dưới Lithuania, Equatorial Guinea và Kazakhstan. Một tỷ lệ lớn dân số sống dưới mức nghèo khổ tăng nhanh  hơn ở Indonesia, Ấn Độ hay Sri Lanka (mức nghèo được tính theo chỉ số dưới mức lương tối thiểu). Xếp thứ 67 trên thế giới về chỉ số cạnh tranh toàn cầu và xếp thứ 66 trong chỉ số phát triển con người của Liên Hợp Quốc.

Những tai ương về kinh tế đang có những tác động nghiêm trọng đến xã hội. Hiện nay số lượng bác sĩ ít hơn 1 thập kỷ về trước. Tuổi thọ trung bình ở Nga giảm so với Mỹ trong chín năm qua. Tỷ lệ tử vong của trẻ sơ sinh cao 2-3 lần so với hầu hết các nước phương Tây. Tỷ lệ nghiện rượu cao nhất hành tinh, gấp 3 lần Bắc Mỹ, tiêu thụ rượu tăng gấp đôi trong 20 năm qua. Không có gì ngạc nhiên khi cơ quan thống kê Nga xác định dân Nga đang bị lão hóa và suy giảm về nhân khẩu học, đây là thách thức lớn nhất mà Nga phải đối mặt trong 30 năm tới.

Tri thức Nga tụt hậu hoàn toàn so với quá khứ, Đại học của Liên xô đã từng dạy các kỹ sư và bác sĩ của các nước phát triển. Nhưng hiện nay, Liên Hợp Quốc xếp hệ thống giáo dục của Nga đứng sau hầu hết các nước châu Âu khác và ngang bằng với hòn đảo Thái Bình Dương Palau. Các nhà lãnh đạo công nghệ đã tạo ra vệ tinh nhân tạo Sputnik bây giờ ít bằng sáng chế hơn tính theo đầu người so với Iceland. Các ấn phẩm khoa học của Nga được trích dẫn luôn luôn ít hơn của Phần Lan.

Trong hầu hết các chỉ số về sức khỏe, sức mạnh kinh tế và ảnh hưởng Nga đứng dưới ngay cả những cường quốc hạng trung. Vậy họ có những gì? Chủ yếu là súng và bom đạn. Nga có 8.000 đầu đạn hạt nhân, nhiều hơn so với Hoa Kỳ khi nước này đang sở hữu 700 đầu đạn. Đứng thứ 2 toàn cầu về số lượng máy bay chiến đấu, các vệ tinh quân sự và tàu ngầm hạt nhân. Ngân sách quân sự tăng lên mỗi năm kể từ khi ông Putin cầm quyền năm 1999.

Tuy vậy con số này không chính xác. Theo dữ liệu của Viện Hòa bình Quốc tế Stockholm, ngân sách quốc phòng của Nga vẫn còn ít so với Trung Quốc và Saudi Arabia. Chỉ ngang bằng với Ấn Độ, Pháp, Anh và nhỏ hơn ngân sách của Lầu Năm Góc 9 lần.

Thực tế là nếu Nga không can thiệp quân sự tại Syria, sáp nhập Crimea và một số đầu đạn hạt nhân lão hóa, Nga sẽ được thế giới chú ý. Tuy nhiên khi Nga bộc lộ hầu hết khả năng cũng giống như đội bóng của họ đã thất bại trong giải vô địch Euro 2016.  Sự thất bại thảm hại trước kẻ tí hon Slovakia và Wales đã làm đội bóng Nga đứng cuối bảng xếp hạng, mặc dù vậy người hâm mộ Nga vẫn thống trị trong các bản tin.

Đó là những kẻ côn đồ Nga gây náo loạn trên khán đài Euro 2016, họ tấn công những cổ động viên khác, thậm chí tấn công khách du lịch khi đang trên đường trở về nhà. Cả thế giới ngạc nhiên trước sự phản ứng hiếu chiến từ Moscow khi Igor Lebedev, Phó Chủ tịch Quốc hội Nga và là một quan chức cấp cao trong liên đoàn bóng đá Nga viết trên Twitter  “tôi không thấy điều gì sai trái với việc các fan đánh nhau. Ngược lại là đằng khác, những chàng trai đã làm rất khá. Hãy tiếp tục!”

Lebedev thấu triệt lời dạy của Putin: Nếu bạn không thể cạnh tranh trên lĩnh vực này, thì hãy tạo ra tiếng vang để có thể đè bẹp nó. Thực tế Kinh tế, công nghệ, xã hội và chính trị của nước Nga ngày nay đều bị lu mờ trên thế giới nhưng thế giới luôn chú ý đến nước Nga.

Mặc dù vậy khi Nga di chuyển xe tăng đến biên giới, phương Tây nên nhìn nhận vấn đề một cách nghiêm túc. Họ có rất nhiều xe tăng (tuy ít hơn so với Pakistan), nhưng phương Tây phải nhớ rằng nước Nga không phải là cường quốc thế giới vì chiếu theo các chỉ số họ chỉ là một  nước chưa đạt đến sức mạnh của cường quốc hạng trung. Tuy nhiên Nga cực kỳ manh động, là một côn đồ bóng đá: nghèo, say rượu và thất vọng không thể giành chiến thắng được nữa. Họ chỉ có thể ném chai bia từ các khán đài.

Trọng Nghĩa (theo newsweek)