“Hãy quý trọng từng phút tiện nghi được sống” – lời nhắn của một người bạn Odessa (Ukraine) cuối tuần qua!

Là vì nơi người bạn sống đang trong những ngày đông giá, mà hệ thống sưởi đến cuối tuần qua vẫn chưa được bật. Nhiệt độ ngoài trời ở Odessa đang xuống xấp xỉ 2,30C.

Có lá phiếu nào cho hơi ấm?

Một sự trùng hợp khi ngày bầu cử trước thời hạn Quốc hội Ukraine là vào 26-10-2014, cũng là ngày Ukraine chuyển sang giờ mùa đông (chủ nhật cuối cùng của tháng 10). Từ Facebook của những người đang sống hay làm việc ở Ukraine, có thể phần nào hình dung cuộc sống khó khăn khi mùa đông đến mà thiếu khí đốt.

Trích Facebook của A.S., một giáo viên ở Odessa (nam Ukraine)

“Hôm nay (25-10) trời quá rét. Gió thổi lạnh cóng. Ngay cả các cửa sổ châu Âu (cách người Ukraine và Nga gọi những ngôi nhà và căn hộ thiết kế theo kiểu mới, các cửa sổ được đóng rất kín vào mùa đông – TTCT) cũng không giúp được gì. Người ta nói có thể sẽ cho mở lò sưởi vào ngày 27-10, nhưng lại bảo họ cũng chỉ sẽ đặt nhiệt độ ở 16 độ C (trong khi tiêu chuẩn quy định thấp nhất phải là 18 độ C – TTCT). Thật buồn cười.

Thật lạ khi thời buổi văn minh thế này, người ta bị bỏ rét cóng đến độ có thể chết vì lạnh! Có ai đó bảo chúng tôi đang sống trong thời hoang dã. Tôi thì lại nhớ đến câu tiếng Latin được học ở đại học: “Homo homini lupus est” để thấy còn hơn thế – Người với người là sói! Chẳng lẽ con người mãi mãi là thế, không thay đổi? Bởi người ta biết một người đói và chết cóng sẽ là đối tượng rất dễ bề cho họ thao túng!

Tất cả dường như đóng băng: tâm trạng, suy nghĩ, công việc…

Tôi thèm sưởi ấm biết chừng nào!”.

Trích note Facebook ngày 26-10 của nhà văn Nga Zakhar Pripelin, người đang chuyển hàng cứu trợ nhân đạo của người Nga đến tỉnh Lugansk, đông Ukraine:

“…Tôi và Iliukhoi tạm trú ở khách sạn trung tâm Lugansk, một khách sạn lớn, đẹp. Nhưng hệ thống sưởi chưa bật và không có nước. Nhiệt độ trong phòng là 100C. Một máy sưởi nào đó thổi ra hơi ấm yếu ớt cả đêm cũng không sao cứu vãn. Dù khách sạn đã bố trí hầu hết khách ở cánh phía nam (ít lạnh hơn ở phía bắc – TTCT).

Mà nói chung tôi cũng chẳng thấy ai. Bên ngoài khách sạn lớn như thế chỉ vỏn vẹn một ôtô. Ôtô của chúng tôi.

Khi chúng tôi tới, trong sảnh lạnh giá có ba người đàn ông đang ngồi co ro vì rét, nhưng vẫn niềm nở. “Anh muốn ở phòng nào?” – họ hỏi, rồi chỉ vào bảng treo chìa khóa. Họ đưa tôi lên phòng, mở cửa và bật tivi. May quá, nó vẫn còn hoạt động, họ nói. Tôi bảo: “Tắt đi, ở nhà tôi cũng không xem tivi mà”. Họ chẳng buồn giận dỗi: “Chúng tôi suốt ba tháng qua còn không có điện đấy!”.

Một công chức 33 tuổi ở thủ đô Kiev (phát biểu trên Svobodnaya Pressa ngày 25-10):

“Hiện nay người ta mới bật hơi đốt để sưởi cho khoảng 20% tòa nhà. Chủ yếu là những nơi có nhà trẻ, trường học, bệnh viện… Giá khí đốt tăng đáng kể, nhưng tôi không biết chính xác sẽ là bao nhiêu bởi vẫn chưa thấy hóa đơn và họ vẫn chưa bật lò sưởi. Người ta hứa ngày mai sẽ mở sưởi toàn bộ thành phố, nhưng ai cũng hiểu đó là hứa hẹn tranh cử…”.

Semyon, 49 tuổi, bán hàng ở Krivoy Rog – miền trung Ukraine (trên Svobodnaya Pressa)(1):

“Có nước nóng, nhưng luân phiên bị cúp ở các vùng: mỗi ngày có nước nóng vài giờ buổi sáng và vài tiếng sau 20g. Người ta hứa sẽ mở nước nóng thường xuyên sau ngày 1-11, nhưng ai mà tin được? Còn sưởi ấm thì chỉ khoảng 1/5 dân theo các thống kê chính thức, ở chỗ tôi cũng như nhà các bạn bè tôi, lò sưởi hoàn toàn chưa hoạt động”.

Những câu chuyện riêng rẽ này – nghe được từ bạn bè trên Facebook hay từ những trang báo mạng viết về Ukraine – nhắc người ta điều thiết thân nhất đối với thường dân Ukraine những ngày này có lẽ không còn là đảng nào và chính kiến nào thắng cử, mà là những điều kiện tối thiểu để thường dân có thể sống qua mùa đông được cho là khắc nghiệt nhất 25 năm qua.

Trong những ngày cuối của tuần bầu cử, nhiệt độ ở một số vùng Ukraine chỉ còn 2,30C. Trung bình trên toàn quốc là 100C, trong khi theo Thủ tướng Ukraine Arseniy Yatseniuk, các lò sưởi trong nhà người Ukraine chỉ được bật khi nào nhiệt độ ngoài trời là 80C.

Trong khi đó, cuộc tranh cãi về giá khí đốt đến ngày bầu cử 26-10 vẫn chưa ngã ngũ. Từ tháng 6-2014, Ukraine và Nga đã đưa nhau ra tòa trọng tài Stockholm về vấn đề khí đốt. Trong khi Ukraine cáo buộc mức giá khí đốt 485 USD/1.000m3 mà Nga đưa ra là quá cao, thì Nga kiện Ukraine đã không trả tiền nợ khí đốt lên tới 5,3 tỉ USD và Nga không thể tiếp tục trợ giá như dưới thời tổng thống V.Yanukovich.

Diễn biến mới nhất là cuộc đàm phán ở Brussels vào ngày 29-10 giữa Ukraine – Nga và EU về thỏa thuận tạm thời để Nga cung cấp khí đốt cho Ukraine. Theo đó, trong lúc Tòa án Stockholm chưa ra quyết định, Ukraine sẽ trả cho Nga số khí đốt nợ với giá 268,5 USD/1.000m3, còn giá khí đốt mua mới trong giai đoạn thỏa thuận tạm thời này (từ tháng 10-2014 tới tháng 3-2015) là 385 USD/1.000m3, với điều kiện Ukraine phải trả tiền trước.

Tồn tại chính là phía Nga yêu cầu các thỏa thuận đạt được phải trở thành phụ lục gắn vào hợp đồng khí đốt hiện hữu giữa hai nước, trong khi Ukraine muốn đây là một thỏa thuận riêng (2).

Vậy thì phương án giải quyết sự lệ thuộc khí đốt vào Nga đang được đề cập thế nào trong các chương trình tranh cử của sáu đảng phái đắc cử ngày 26-10?

Hướng về EU

Kết quả kiểm 97,85% phiếu công bố chiều 29-10 (3) cho thấy tổng cộng sáu chính đảng vượt ngưỡng 5% để giành 225 ghế theo danh sách đảng phái trong quốc hội có 450 đại biểu (số còn lại được bầu theo quy chế ủy nhiệm khu vực.

Thực tế, Quốc hội Ukraine kỳ này chỉ bầu có 423 đại biểu do nhiều khu vực đông và đông nam Ukraine không đi bỏ phiếu, tương đương 1/7 dân số Ukraine).

Nếu nhìn kết quả cuộc bầu cử theo vị trí địa lý, tức phần phía tây (thân phương Tây) và phần phía đông (thân Nga), thì phần phía đông hoàn toàn yếu thế: Đảng Cộng sản không vượt ngưỡng 5%, hai cộng hòa tự xưng DNR và LNR đã tẩy chay bầu cử 26-10 và tuyên bố tổ chức bầu cử vào tháng 11, điều Kiev không công nhận.

“Khối đối lập”, được cho là thắng ở miền đông và đông nam, cũng chỉ về thứ tư trong toàn cục với 9,31% phiếu.

Hầu hết các đảng Ukraine thắng cử 26-10 đều có khuynh hướng dân tộc, có thể tạm chia thành hai phe căn cứ vào cách họ muốn giải quyết tình trạng ly khai ở đông Ukraine: chủ hòa hay chủ chiến.

Đại diện cho phe cứng rắn có “Mặt trận nhân dân” của Thủ tướng Arseniy Yatseniuk (đang dẫn đầu với 22,20% phiếu), Đảng “Tự lực” của thị trưởng Lvov Andrei Sadovyi (về thứ ba với 10,99% phiếu), “Đảng cấp tiến” của Oleg Lyashko (về thứ năm với số phiếu ủng hộ 7,45%). Đảng “Batkivshina” của cựu thủ tướng

Y.Tymoshenko (về thứ sáu với 5,69% ủng hộ). “Mặt trận nhân dân”, đang nắm lá chủ bài trong việc thành lập chính phủ liên minh, có chương trình hành động như sau: về chính trị: “giữ vững toàn vẹn lãnh thổ Ukraine, phi tập trung hóa chính quyền”; về kinh tế là “một kế hoạch Marshall cho Ukraine” và “thay thế khí đốt nhập khẩu bằng khí đốt địa phương” (nhưng bằng cách nào vẫn là câu hỏi lớn chưa thấy nêu trong cương lĩnh).

Các đảng còn lại thậm chí cứng rắn hơn, như “Batkivshina” tuyên bố “phải chiến thắng quân xâm lược thay cho ảo tưởng hòa bình”, hay “Đảng cấp tiến”: “Chiến thắng phe ly khai, trả lại cho Ukraine quy chế cường quốc hạt nhân”.

Còn về kinh tế, các đảng này kêu gọi chống tham nhũng, giảm thuế, cải cách lương hưu…, tức những hứa hẹn kinh tế chung mà ít có những chương trình hoặc đối sách cụ thể để đưa Ukraine thoát khỏi khủng hoảng, đặc biệt là thoát khỏi sự lệ thuộc khí đốt vào Nga.

Trong sáu đảng thắng cử chỉ hai đảng có đường lối hòa hoãn, gồm “Khối của tổng thống Petro Poroshenko”, người đã ký thỏa ước hòa bình với Nga ở Minsk (về thứ nhì, với 21,80% người ủng hộ) và “Khối đối lập” đã nêu trên.

Về chính trị “Khối Poroshenko” tuyên bố sẽ “bảo vệ quyền người Ukraine ở Crimea” bên cạnh phương châm hướng về châu Âu trong khi để giải quyết nạn lệ thuộc khí đốt, khối này đề xuất một nước chỉ nên cung ứng cho ukraine 30% khí đốt/năm.

Chỉ “Khối đối lập” có chương trình hòa giải dân tộc và chủ trương một quy chế ngoại khối cho Ukraine – đảm bảo nước này vị trí trung lập không tham gia khối nào, tích cực hóa đối thoại với Nga về đông nam Ukraine.

Về kinh tế, cũng chỉ “Khối đối lập” có cương lĩnh “giảm nhẹ hậu quả tiêu cực do việc ký thỏa thuận gia nhập EU” (4). Nhưng với tỉ lệ thắng cử thấp, có thể hình dung tiếng nói của đảng này vang xa tới đâu trong quốc hội mới.

Trước đó ngày 17-9, tổng thống Ukraine đã ký thỏa thuận gia nhập EU về kinh tế, tuy nhiên phần quan trọng nhất là thỏa thuận mậu dịch tự do với EU đã bị hoãn lại tới cuối năm 2015 theo quyết định của chính EU từ 15-9-2014.

Nguyên nhân việc đình hoãn, theo lời cao ủy thương mại châu Âu Karel De Gucht, là do “tình hình khó khăn của kinh tế Ukraine hiện nay” chưa cho phép nền kinh tế này hội nhập EU. Kinh tế Ukraine hiện đang gắn rất chặt với thị trường Nga.

Nga là bạn hàng lớn nhất của Ukraine, 3/4 hàng xuất khẩu của Ukraine là sang Nga. Nga từng lo ngại nếu Ukraine mở cửa cho EU, hàng hóa EU sẽ qua Ukraine vào Nga tác động đến kinh tế Nga, vì vậy Nga đã cảnh báo nếu Ukraine thực hiện hội nhập kinh tế với EU thì Matxcơva sẽ đánh thuế hàng nhập khẩu từ Ukraine vào Nga, đồng nghĩa với việc kinh tế Ukraine sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Các chuyên gia tính rằng lợi ích việc gia nhập EU của Ukraine chỉ có thể đến sau 10 năm nữa, còn hiện tại là bài toán nan giải phải tháo gỡ những mối liên hệ kinh tế đã có với Nga để chuyển hướng sang châu Âu, mà vấn đề khí đốt cũng chỉ là một trong nhiều rắc rối.

Trả lời câu hỏi về việc khí đốt đã được bật chưa, người viết nhận được tin nhắn từ Odessa ngày 27-10 đáp: “Hôm 20-10 người ta cũng bảo sang 21-10 sẽ bật sưởi, nhưng nào có thấy đâu. Thôi, mình đành chui vào hai lớp chăn đây. Mũi mình đã cóng như của công chúa Tuyết rồi!”.

(1): svpressa.ru/society/article/102146/

(2):www.segodnya.ua/economics/enews/gazovye-peregovory-v-bryussele-chego-zhdat-564730.html

(3): www.segodnya.ua/elections/vybory_2014/den-vyborov-v-radu-otkrylis-izbiratelnye-uchastki-563370.html

(4): www.vedomosti.ru/special/slideshow/radaelect/?utm_source= vedomosti&utm_medium=widget&utm_campaign=vedomosti&utm_content=link

Theo TTOL

 

• Hết năm 2021, Thế giới ở vào giai đoạn biến động lớn, Ukraina chưa thể vượt qua cuộc khủng hoảng.
• SOS - báo động dịch cúm nguy hiểm đang hoành hành tại Ukraina
• Ukraina, Mỹ và Ba Lan đã ký thỏa thuận đa dạng hóa nguồn cung cấp khí đốt
• Các tên lửa hành trình của Ukraina có khả năng "khóa biển Azov"
• Bài phát biểu của tân tổng thống Ukraina Vladimir Alekseievich Zelensky.
• Portnikov: Zelensky nguy hiểm hơn nhiều đối với Putin so với Poroshenko