Biên dịch: Nguyễn Ngọc Tường Ngân

Hàng triệu người Anh hôm nay thức dậy và tự hỏi liệu Brexit có phải chỉ là một cơn ác mộng không. Không phải. Mặc dù 16,1 triệu người đã bỏ phiểu để giữ Anh ở lại trong Liên minh châu Âu (EU), hơn 17,4 triệu người đã phỏ phiếu ra đi.

Bạn có thể nghĩ rằng mệnh lệnh dân túy này có nghĩa là Anh không có lựa chọn nào khác ngoài việc bắt đầu tiến trình rời EU. Nhưng đó không phải là trường hợp bắt buộc. Có bốn cách dù khó khăn nhưng không phải không thể để đảo ngược quyết định của người dân về vấn đề Brexit.

1. Làm ngơ kết quả bỏ phiếu

Mặc dù đa số người Anh đã nói rằng họ không muốn là một phần của EU nữa, kết quả trưng cầu dân ý không ràng buộc chính phủ về mặt pháp lý để buộc phải kích hoạt Điều 50 của Hiệp ước Lisbon, trong đó quy định các bước chính thức cần được thực hiện để rời khỏi EU.

Tuy nhiên, chính phủ hiện tại sẽ khó mà đủ táo bạo để bỏ qua cuộc bỏ phiếu. Thủ tướng Anh David Cameron đã nói rằng ông sẽ tôn trọng mong muốn của cử tri.

Tuy nhiên, theo nhà bình luận pháp lý David Allen Green, “Thực tế là việc Anh thông báo cho EU theo Điều 50 càng bị trì hoãn lâu thì khả năng nó sẽ không bao giờ được thực hiện càng lớn. Điều này là do càng để lâu, càng nhiều khả năng các sự kiện sẽ chen vào hoặc sẽ xuất hiện các lời biện minh mới.”

2. Ký một bản kiến nghị

Gần 1,6 triệu người, và con số này vẫn tăng lên, đã ký một bản kiến nghị yêu cầu chính phủ bổ sung một quy định đối với việc kiểm phiếu Brexit để kích hoạt một cuộc trưng cầu dân ý khác. Những người kiến nghị muốn chính phủ Anh chấp nhận kết quả rời EU chỉ khi có 60% số phiếu ủng hộ và tỉ lệ cử tri đi bỏ phiếu phải ít nhất 75%. Với hơn 100.000 chữ ký, Quốc hội hiện sẽ phải đưa kiến nghị này ra tranh luận.

Nhưng ngay cả khi có thêm nhiều người ký tên vào bản kiến nghị, chính phủ sẽ khó có khả năng tổ chức một cuộc trưng cầu lần hai. Đòi hòi trong đơn kiến nghị là chưa từng có tiền lệ khi so sánh với các quy định trưng cầu dân ý trên toàn thế giới. Chỉ có các nước nhỏ mới yêu cầu số phiếu lớn hơn 60% hoặc số cử tri tham gia phải ít nhất 75%.

3. Một cuộc tổng tuyển cử

Đạo luật Quốc hội theo Nhiệm kỳ Cố định quy định có hai cách để tiến hành một cuộc tổng tuyển cử mới, thông qua một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm, hoặc nếu hai phần ba số thành viên của Hạ viện ủng hộ một cuộc bầu cử sớm.

Nếu, trong một cuộc tổng tuyển cử như vậy, một đảng tranh cử với cương lĩnh rõ ràng ủng hộ việc ở lại EU và chiến thắng, thì theo luật sư Jo Maugham, điều đó sẽ đủ thay thế cho kết quả cuộc trưng cầu dân ý. Bằng cách này, cuộc trưng cầu dân ý sẽ được tôn trọng như một mệnh lệnh dân chủ, nhưng sau đó nó được thay thế bởi một mệnh lệnh dân chủ mới.

Tuy nhiên, có rất ít khả năng một cuộc tổng tuyển cử sẽ được tiến hành. Công Đảng thiên tả và Đảng Bảo thủ thiên hữu đều bị chia rẽ về việc nên ra đi hay ở lại EU, cũng như về nhiều vấn đề khác, vì vậy họ khó lòng sẽ đoàn kết trong việc kêu gọi một cuộc tổng tuyển cử mới.

4. Có thay đổi đáng kể trong điều kiện hiện hành

Đây là phương thức khả dĩ nhất khiến kết quả Brexit có thể bị đảo ngược.

Hiện nay, Anh là một phần của thị trường chung EU. Theo đó, nếu tuân theo các quy định của EU, Anh sẽ được giao thương với EU với ít rào cản hơn nhiều. Trong hai năm tới, sau khi thông báo rời EU theo Điều 50 được đưa ra và Anh quyết định rời khỏi EU, thì sẽ có các cuộc đàm phán với EU để thiết lập các thỏa thuận thương mại và các quy định khác, để Vương quốc Anh, dù rời khỏi EU, vẫn có thể tiếp tục được buôn bán với các nước EU.

Trong các cuộc đàm phán như vậy, nếu EU đưa ra một đề nghị hấp dẫn – ví dụ như cho phép người Anh ở lại thị trường chung trong khi hạn chế quyền tự do đi lại của công dân EU tới Anh (vì vấn đề di cư là một vấn đề khiến cử tri Anh giận dữ và ủng hộ việc rời EU) – thì điều đó sẽ đồng nghĩa với một “sự thay đổi đáng kể” trong điều kiện hiện hành. Do người dân Anh bỏ phiếu rời EU trong khuôn khổ dàn xếp hiên hành, một thỏa thuận mới sẽ cung cấp cho chính phủ Anh một lý do để quay lại với người dân của mình và tiến hành một cuộc trưng cầu dân ý lần hai. Giả dụ Chính phủ Anh sẽ làm như vậy thì lúc đó xác suất phe “ở lại” thắng sẽ cao hơn trong kịch bản đó.

Những vấn đề khó ở đây là liệu sau khi đã kích hoạt Điều 50 thì Anh có thể thực sự vẫn còn là một phần của EU hay không. Một cách giải thích cho rằng một khi quy trình theo Điều 50 đã bắt đầu thì Anh chỉ có thể ở lại trong khối nếu 27 thành viên khác đồng ý cho phép điều đó xảy ra. Tuy nhiên, Maugham lập luận rằng luật pháp EU có xu hướng nghiêng về phía chủ nghĩa thực dụng và rằng tổ chức này sẽ có thể tìm thấy một giải pháp để cho phép Anh sử dụng con đường này nhằm tiếp tục ở lại EU.

Nằm trong EU nhưng không phải một phần của EU

Nếu không có kịch bản nào nêu trên xảy ra, thì vẫn còn một khả năng là Anh có thể làm một Na Uy thứ hai. Khi đó, Anh sẽ vẫn là một phần của thị trường chung và do đó cho phép công dân Vương quốc Anh được tự do đi lại sang EU và ngược lại.

Bằng cách này, Anh sẽ có một địa vị đặc biệt trong EU, có nghĩa là nước này sẽ bị ràng buộc bởi ít luật lệ và các quy định của EU hơn rất nhiều. Tuy nhiên, điều đó cũng có nghĩa là Anh sẽ không có nhiều tiếng nói trong cách EU thông qua các đạo luật vốn sẽ được áp dụng cho Vương quốc Anh.

Nguồn nghiencuuquocte.org