Thời thơ ấu và niên thiếu 

Stanislav Schensny Potocki sinh năm 1751, là con trai duy nhất của thống đốc tỉnh Volyn và Kiev- Franz Saleziya Potocki (1700-1772). Khi bé, ông sống cùng cha mẹ tại trang trại ở Kristinopole – Galicia (Ba Lan). Thầy dạy của Potocki là linh mục Wolf. Wolf đã cố gắng truyền đạt cho bá tước trẻ tuổi ý thức về danh dự, về trách nhiệm, lòng từ bi và sự quan tâm tới những người nông dân, mà lao động của họ sẽ tạo ra sự giàu có cho mình. Cha và mẹ ông cũng rất khắt khe, và thậm chí, mẹ chuyên quyền trong quan hệ với con trai. Cha mẹ ấp ủ giấc mơ con trai mình sẽ cưới con gái của nhà vua, nếu không, cùng lắm thì lấy con gái của một ông hoàng giàu có hoặc tương tự. Nhưng, trái với những ước mơ của cha mẹ, Potocki yêu Gertrude, con gái của Bá tước J. Komarovsky, người sở hữu chỉ có vài làng.Đôi trẻ đã dấu bố mẹ mình và bí mật kết hôn vào năm 1770.

Bố của Potocki đã ra lệnh bắt cóc cô Gertrude lúc đó đang mang thai, và đưa đến một tu viện. Để trên đường đi, tiếng khóc của cô không thu hút sự chú ý của ai, người ta đã phủ lên cô các gối, nệm, sau đó cô đã bị chết vì ngạt thở. Xác chết của cô bị ném xuống hố. Khi biết chuyện, Potocki trẻ tuổi đã chủ định tự tử, nhưng đã được cứu. Cha của cô Gertrude đưa ra tòa kiện và Potocki bố có nguy cơ bị trục xuất khỏi Ba Lan. Không thể chịu nổi sự xấu hổ, vào đầu năm 1772 mẹ ông qua đời đột, rồi vào 11 tháng 10 cùng năm, Potocki bố cũng qua đời. Vì vậy, khi 20 tuổi, Potocki đã trở thành chủ sở hữu duy nhất của khối bất động sản lớn, và gánh nặng với các khoản nợ tới tiền triệu của cha mình.

Lãnh chúa

Sau lần phân chia lãnh thổ đầu tiên, vùng Galicia của Ba Lan, bị chuyển cho  Áo, lãnh chúa trẻ không muốn sống ở Kristinopole nữa. Tháng 11 năm 1774 Potocki cưới lần thứ hai với nữ bá tước trẻ tuổi Josephine Amelia Mnishek và một năm sau đó di chuyển nơi ở của mình đến Tulchin (tỉnh Vinhitsa). Tất cả các bất động sản của mình ở Galicia, ông đã giao cho một lãnh chúa khác sử dụng trong 50 năm với điều kiện phải thanh toán các khoản nợ của cha.

Năm 1774, trong chuyến thăm đầu tiên đến khu bất động sản của mình ở bờ phải Ukraina, Potocki đã bị ấn tượng mạnh bởi vẻ đẹp và sự phong phú của khu vực này. Ông quyết định đi vào canh tác.

Năm 1782, ở Tulchin, ông đã cho xây dựng một cung điện rất đẹp, ở đó cũng có một công viên rộng lớn. Khi đi du lịch với vợ ở châu Âu, Potocki mang từ Ý về Tulchin rất nhiều cây dương (topol) hình cây tự tháp và nhiều loài cây trồng khác.

Potocki dùng các bất động sản lớn của mình chủ yếu cho việc chăn nuôi, nông nghiệp và lâm nghiệp. Ở Ukraina, Potocki sở hữu khoảng nửa triệu hecta, và 130.000 nông nô, bất động sản và lợi nhuận hàng năm lên tới 3 triệu zlotys.

Con đường chính trị

Từ năm 1773, Potocki bị cuốn vào đời sống chính trị của Ba Lan. Ông đã nhận chức Tổng binh của vùng Uman. Năm 1784, trong cuộc họp quốc hội Ba Lan, Potocki thông báo rằng ông sẽ hiến tặng một trung đoàn pháo binh và sẽ tiếp tục đảm bảo chu cấp cho trung đoàn này. Trung đoàn pháo binh này được đặt ở  Tulchin, và năm 1786, trung úy L. Metzel – kiến ​​trúc sư tương lai của “Sofiyivka” đã được cử tới đây.

Họp quốc hội năm 1788-1789, mọi thứ đã diễn ra không như mong muốn, ông trùm Potocki cùng gia đình rời Vienna và đi du lịch ở nước ngoài.

Tháng 5 năm 1791, Quốc hội Ba Lan đã thông qua một hiến pháp mới và các luật hạn chế quyền của các lãnh chúa phong kiến. Điều này gây bất mãn trong giới quý tộc Ba Lan. Potocki gia nhập “Đảng Nga”, mà mục đích là để khôi phục lại quyền lãnh chúa và trang trại cũ, đảng được gọi là “Ba Lan tự do”. Tháng 10 năm 1791, Potocki cùng với các lãnh chúa Rzhevuskim Severin và Xavier Branitski đến trụ sở của quân đội Nga ở Iasi để thảo luận về kế hoạch đấu tranh cho quyền lợi của họ.

Ở  Iasi, Potocki đã làm quen với một cô gái Hy Lạp xinh đẹp – Sofia – lúc đó là vợ của vị tướng chỉ huy quân đội Nga ở Kherson – bá tước Josef Witt.

Các đảng thân Nga

Potocki cùng với các lãnh chúa khác đã gửi đến Hoàng hậu Catherine II dự án “liên minh” với mục đích lật đổ chính phủ Ba Lan, lập ra chính phủ mới, trong đó họ sẽ đóng vai trò chủ đạo. Để vừa bảo vệ lợi ích và quyền lực của giới quý tộc, vừa liên minh với Nga, Potocki sớm mất đi tình yêu của ông với đất nước Ba Lan mà trước đây ông từng có. Potocki đã từ chức Tổng đốc của Nga để hi vọng được bầu vào quốc hội. Ông đến Warsaw, nhưng trong cuộc họp quốc hội,ông không được bầu. Tại thời điểm này, người đẹp Sofia Witt cũng đến Warsaw với chỉ thị bí mật từ chính phủ Nga. Vừa gặp mặt lần đầu, Potocki đã say đắm yêu Sophia, nhưng ông vẫn kìm nén niềm đam mê của mình. Khi Potocki đề xuất liên minh với Nga, mọi người đã đồng loạt phản đối  và nói rằng ông là một kẻ phản bội. Những lời vu khống như mưa rơi xuống ông, và không thể chống lại phe đối lập, ông rời Quốc hội và trở về Ukraina.

Trong bức thư đề ngày 13 tháng 5, Catherine  viết cho Potemkin đã nhận xét về Potocki: “nhân vật này này có thể tin dùng, tôi sẽ không bao giờ quên cảm xúc khi ông ấy bày tỏ sự tôn trọng với tôi và với đế chế của tôi”.

Năm 1790, tại Iasi, những người Ba Lan không hài lòng với đảng cấp tiến đã đến gặp Potemkin để tìm kiếm sự hỗ trợ của Nga. Sofia Witt lúc đó cũng đang cố gắng thuyết phục Potocki về phe mình. Potocki gia nhập Liên đoàn. Phần thưởng cho việc này là tình yêu của Sophia, mà Potocki đã mua từ chồng cô ấy. Catherine II thông qua bá tước Bezborodko đã bật mí cho Potocki và Rzhevussko biết rằng họ đều là những người ủng hộ các hiến pháp cũ của chính phủ và sẽ là những người bạn chân thành. Cuối cùng, ngày  29 tháng 12 hiệp ước hòa bình đã được ký kết.

Tháng 1 năm 1792, Quốc hội Ba Lan đã tước bỏ tất cả mọi chức vụ trong chính phủ của Potocki.

Tháng 2 năm 1792, Potocki và Rzhevussky vội vã đến St. Petersburg như những kẻ lưu vong chạy trốn, và yêu cầu giúp được bảo vệ và khôi phục lại quyền đảm bảo Hiến pháp của mình. Họ đã được tiếp nhận nồng nhiệt. “Sao lại không tiếp nhận họ ?” – Nữ Hoàng nói – “Potocki trong 30 năm qua đã tin tưởng và là người bạn trung thành của Nga và điều nữa là từ một kẻ thù đã trở thành một người bạn.” Catherine đã quyết định can thiệp vào công việc nội bộ của Ba Lan bằng cách là: Bà hứa sẽ ủng hộ về sự bất khả xâm phạm các tài sản của họ và sự ủng hộ mạnh mẽ việc lật đổ Tổng Liên đoàn Đổi mới ở Ba Lan. Vào tháng tư, quân đội Nga từ Thổ Nhĩ Kỳ, dưới sự chỉ huy của Kakhovka, được lệnh di chuyển đến Ba Lan và đi đến Dnepr. Hoàng hậu ra lệnh Kakhovsky công nhận Liên đoàn Thương mại. Dưới sự bảo trợ của quân đội Nga, Liên đoàn thương mại của Potocki đã mở cuộc họp và công bố văn kiện của liên đoàn, do người đầu tiên ký là bá tước Stanislav Schensny, theo sau là những người khác. Trong văn kiện liên đoàn tuyên bố sẽ “tiêu diệt hiến pháp vào ngày 3 tháng 5, chôn vùi tự do.”

Ngay sau đó, các binh sĩ đảng Cộng hòa đã gia nhập liên minh và họ đã khiến vua Ba Lan phải chấp thuận hiệp ước của Liên đoàn Thương mại, và ngày 19 tháng 8 tại Ba Lan đã khôi phục lại hiến pháp cũ mà đã có từ trước 3 tháng 5 năm 1791. Vào tháng 5 năm 1792, ở Targovitse, thị trấn biên giới mang tên Potocki, tuyên ngôn của Liên đoàn lãnh chúa nhằm chống lại Hiến pháp Ba Lan được công bố, và Potocki đã trở thành nguyên soái của Liên đoànThương mại. Vào đêm hôm trước của việc phân vùng thứ hai của Ba Lan, Potocki rời Ba Lan, chuyển giao việc quản lý các tài sản của mình cho vợ là Josephine, và đến sống ở Hamburg. Sau đó, ông đã gửi một bức thư cho Catherine: ” Nếu bà cho phép tôi mặc quân phục của quân đội của bà, thì nó sẽ làm cho tôi rất tự hào và rất hạnh phúc… “.

Liên đoàn Thương mại  nhờ Nga và quân đội Nga nên đã thắng thế. Lãnh đạo Ba Lan là đảng mới – Đảng Stanislaw Felix Potocki. Ngày 14 tháng 10, Potocki và Sophia yêu quý của mình đã đến cuộc họp tại Grodno. Từ đó Sofia công khai đi khắp mọi nơi cùng với Potocki. Các hoạt động chính của Liên đoàn nhằm  hủy bỏ  tất cả các luật lệ của Quốc hội. Tất cả quyền lực đã được chuyển vào tay của họ, và họ hào phóng sử dụng nó cho lợi ích của mình. Nhưng ngay sau đó đã có một mối đe dọa Liên đoàn từ nước Phổ. Potocki đã thỉnh cầu nữ hoàng Nga giúp đỡ. Liên đoàn đã rơi vào tình trạng hoang mang và sự sợ hãi. Người đưa thư đã chuyển từ St. Petersburg cho  nữ bá tước Potocki huân chương Thánh Catherine 1 hạng nhất và một lá thư viết tay của Nữ hoàng, nhưng triều đình Nga thì im lặng. Cuối cùng, vào ngày 27 tháng 3, lúc 10 giờ sáng, đã ban hành bản tuyên ngôn về sự sát nhập vào Nga một số tỉnh của Ba Lan. Hội đồng Liên đoàn ở các tỉnh đó đã bị xóa sổ, và dân chúng và quân đội Ba Lan ở đó cũng đã phải tuyên thệ thề trung thành với nữ hoàng Catherine.

Năm 1795, Potocki đã đến St. Petersburg và cùng vợ Josephine sống trong cung điện với bảo trợ của bà Catherine II. Từ năm 1797 Potocki trở thành Tướng trong quân đội Nga.

Tất cả các bất động sản lớn của Potocki vẫn thuộc về ông sau khi đã sát nhập vào Nga. Tại thời điểm này, Potocki hoàn toàn vâng theo Sophia xinh đẹp, bởi vì chỉ có nàng  mới giúp ông trở về với cuộc sống nhất là khi ông trong một tình trạng tuyệt vọng sau cuộc phân vùng lần thứ 2 của Ba Lan. Chẳng bao lâu sau, ông bị rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính và cô đơn khi Joseph Witt gửi cho ông một tối hậu thư: hoặc là phải trả lại Sofia ngay lập tức, hoặc phải mua với một khoản tiền lớn.

Potocki quyết định ly hôn Josephine; Bá tước Witt cũng phải ly dị vợ Sofia. Vào đầu năm 1796, ông và Sofia trở về Nga.Ngày 30 Tháng 10 năm 1798, ông bị sa thải ra khỏi quân đội. Ông đã cố gắng li dị vợ nhưng vô ích, Josephine đã không đồng ý. Cuộc mặc cả lâu la giữa Potocki và Witt cuối cùng cũng ngã ngũ, Potocki đã có được Sofia với giá hơn 2 triệu Zloty.

Đầu năm 1798, Josephine chết. Potocki chuyển về sống ở Uman. Ở đây, Potocki đã dành một vùng đất lớn để xây dựng một công viên để vinh danh người vợ thứ ba của ông, tên là “Sofiyivka”Cuộc sống của họ đã lặng lẽ trôi với những người bạn cũ của Potocki, những người đã chia sẻ cùng ông những bất hạnh trong Liên đoàn.

Ngày 15 Tháng 3 1805, Stanislav Schensny Potocki qua đời. Quan tài ông được đặt trong nhà thờ suốt đêm. Vào ban đêm, những người lạ mặt đã lột bỏ bộ đồng phục của người chết, lấy tất cả các huy chương và đồ trang sức, và cơ thể hoàn toàn trần truồng của ông bị đặt dựa tường, sau đó, họ gắn một mảnh giấy với dòng chữ “kẻ phản bội tổ quốc”. Người Ba Lan đã không tha thứ cho sự phản bội của Potocki. Ông được chôn cất tại nghĩa trang Smolensk Lutheran. Sau đó, được chuyển đến phần mộ của gia đình trong hầm mộ của nhà thờ Đức Trinh Nữ Maria Elizabeth, nằm trong nghĩa trang Công giáo La Mã Vyborg ở St. Petersburg. Sau cái chết của chồng, bà góa phụ Sofia bận rộn với việc phân chia tài sản và làm từ thiện, cố gắng trở thành một phụ nữ mầu mực, để lại một ký ức tốt về mình. Bà mất năm 1822 ở tuổi 52.

Từ cuộc hôn nhân với Potocki, bà đã sinh ra 3 con trai và 2 cô con gái xinh đẹp.

Các bà vợ và con của Potocki: Stanislav Potocki đã kết hôn ba lần:

–  26.12.1770 cưới  Komarovskaya Gertrude, kết hôn trong bí mật, từ cuộc hôn nhân không có con.

– 1.12.1774 cưới Josephine Mnishek Amalia (1752-1798).Có 5 con trai và 6 gái

– 17.4.1798 cưới Sofia Glyavone (1760-1822): có 3 con trai và 2 gái.

Trần Thanh dịch và sưu tầm

 

• Giáo sư Nga Andrey Zubov: Người dân Nga bị ma hóa, vô cảm hoàn toàn trước những hành động của chính quyền.
• Chúng ta nợ lịch sử và dân tộc những gì?
• Vụ buôn lậu vô tiền khoáng hậu của vợ Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu
• Ai trả lời cho người dân Việt câu hỏi đắng cay này?
• Cố Tổng Bí thư Lê Duẩn: 'Chúng ta không được phép sợ Trung Quốc'
• Vấn đề chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ